STRES NEDİR?

Stres, uyum sağlanması ya da tepki verilmesi gerekli herhangi bir tehlike anında vücudun gösterdiği doğal bir tepkidir. Herkesin hayatı boyunca sıkça yaşadığı bir durum, yaşamımızın bir parçasıdır.  Bedensel, duygusal, zihinsel ve davranış düzeyinde ortaya çıkan stres, yalnızca algılanan veya gerçek olan tehlikelere karşı değil; travmatik, herhangi bir değişim sonrası uyum gerektiren veya belirsizlik barındıran durumlarda da gözlenebilir. Her bireyde farklı sonuçlar çıkarır; öfkeli, sinirli, çaresiz, endişeli hissettirebilir ve bireylerde farklı baş etme becerileri görülür.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre stres, özellikle iş ile ilgili olarak, Avrupa Birliği’nde istihdam edilenlerin üçte birini etkileyen ikinci en sık görülen sağlık sorunudur.

Bu kadar olumsuz bahsettiğimiz stres durumu aslında hayatımız için oldukça önemli bir koruyuculuğa da sahiptir. Örneğin gerçekten tehlike durumunda (bir ayıyla karşılaştığınızda) vücudumuzun otomatik olarak savaş ya da kaç tepkisine geçebilmek için stres (kortizol) ve adrenalin salgılaması gerekir. Bu hormonlar sayesinde vücut savaşmaya hazır hale gelir.

Stres Tipleri

Araştırmalarda üç ana stres tipinden bahsedilir; yaşam olayları, kronik zorlanmalar ve günlük zorluklar.

Yaşam olayları, nispeten kısa bir sürede büyük davranışsal yeniden düzenlemeler gerektiren akut değişimlerdir (örneğin ilk çocuğun doğumu, boşanma gibi).

Kronik zorlanmalara baktığımız zaman bu zorlanmalar uzun süreler boyunca yeniden ayarlamalar gerektiren kalıcı veya tekrarlayıcı isteklerdir (örneğin, yoksulluk, evlilik sorunları gibi).

Günlük zorluklar ise bir gün boyunca küçük davranışsal yeniden düzenlemeler gerektiren mini olaylardır (örneğin, trafik sıkışıklıkları, beklenmedik ziyaretçiler gibi).

Çoğu insan için stres günlük hayatın bir parçası haline gelmiş olsa bile her zaman kötü algılanmamalıdır.  Bu bağlamda stres olumlu ve olumsuz stres olmak üzere iki şekilde incelenmiştir. Az miktarda oluşan stres yararlı olabilir, insanları motive edebilir ve daha üretken olmalarına yardımcı olabilir (örneğin evlilik, iş hayatında terfi etmek gibi). Tabi ki çok miktar da oluşan stres kişileri negatif yönde etkileyip, bir takım sağlık sorunlarına yol açabilir. Bunlar ise olumsuz streslerdir (örneğin ölüm, işsizlik gibi).

Olumlu Stres:

*Kısa sürelidir,

*Motive edicidir,

*Hedefe odaklar,

*Performansı arttırır,

Olumsuz Stres:

*Umutsuzluk, çaresizlik hissine yol açar,

*Performansı düşürür,

*Dikkat ve algı düzeyini bozar,

Stresin Belirtileri Nelerdir?

İnsan pek çok stresle karşı karşıya kalır fakat duruma alıştığından, normal kabul ettiğinden stres yaşadığının farkına varamayabilir. Ancak stresin pek çok bedensel, duygusal, düşünsel/bilişsel ve davranışsal belirtisi vardır. Strese bağlı hastalıkları önlemek için ortaya çıkan belirtilerin tanınması önemlidir.

Bedensel belirtiler: Kalp çarpıntısı, ağrı ve yorgunluk hissi, kaslarda gerilme, nefes alıp verişte hızlanma, gastrointestinal sorunlar (kabızlık, ishal, mide ve bağırsak rahatsızlıkları), halsizlik, göğüs ağrısı, bulantı, baş dönmesi, sık hastalanmak, bağışıklık sisteminin zayıflaması, cinsel arzunun kaybı şeklinde gözlenebilir.

Duygusal belirtiler: İsteksizlik, eskiden zevk alınan şeylerden zevk alamamak, yalnız hissetmek, depresyon, mutsuz, keyifsiz hissetme, karamsarlık, bunalmışlık hissi, huzursuzluk, alınganlık, asabiyet, öfke patlamaları, kaygı bozukluğu şeklinde görülebilir.

Düşünsel/Bilişsel belirtiler: Unutkanlık, karar vermede zorlanma, sürekli endişeli hali, olayların olumsuz tarafına odaklanma, muhakeme becerilerinin zayıflaması, bellek problemleri, odaklanmada güçlük olarak gözlenebilir.

Davranışsal belirtiler: Uyku bozuklukları (çok uyumak, uykuya geçememek, uykunun bölünmesi gibi), iştah sorunları (aşırı yemek yeme ya da iştahsızlık), kaygı belirtisi davranışlar (tırnak yeme, saç yolma gibi), erteleme davranışı, bir işe başlayamamak ya da başlanan işi sürdürememek, insanlardan kendini soyutlamak, içe kapanmak, alkol ya da madde kullanımı şeklinde görülmektedir.

Peki stresle nasıl başa çıkabiliriz?

Her bireyin algıları, içinde bulunduğu koşulları, kişilikleri farklıdır. Tüm bu farklılıklar içinde aynı etkenlerin herkes de strese veya eşdeğer strese neden olması beklenemez. Birisi için stres oluşturan bir durum diğer kişide stres oluşturmayabilir. O halde ilk olarak stresle başa çıkmada en önemli etken stresin kaynağını bulmak olmalıdır. Stresle başa çıkabilmek için strese neden olan temel etkenlerin belirlenmesi alınacak önlemlere de yardımcı olacaktır.

Baş etmek için neler yapılabilir;

Problemi tanımak
Çözüm odaklı bir yaklaşım geliştirmek
stres yaşanan alanda planlı ve programlı olmak
sorunları çözüme ulaştırmak için gerekirse yardım istemek,
yardımcı olabilecek kişilerle görüşmek,
stresi yoğunlaştıran durumlardan kaçınmak, molalar vermek
başa çıkmayı teşvik için daha sakin ve huzurlu ortamlar yaratmak,
istenen davranışı gerçekleştirebilmek için kendi kendine telkin yöntemini ( olumlu düşünme, pozitif açıdan bakmak, gerçekçi düşünce kalıpları geliştirmek) uygulamak gerekir.
3.    Kayıp, ayrılık gibi bazı durumlarda çözümcü yaklaşmak yeterli gelmeyebilir. Bu tarz durumlarda daha çok  duygulara odaklı baş etme yöntemleri denenmeli.

Vücudun strese karşı verdiği tepkiyi hafifletmek için kas gevşetme egzersizleri ve nefes egzersizleri uygulanabilir.
Meditasyonla huzur, sakinliği hedefleyerek rahatlama sağlanabilir.
Spor yapmak enerjinizi arttırıp, motivasyonunuzu güçlendirebilir.
Stresle başa çıkma yöntemleri büyük oranda fayda sağlayan yöntemlerdir ancak bazı durumlarda kişi uzman desteğine ihtiyaç duyabilir. Bu tarz durumlarda stresinizin kronikleşmemesi adına İsmer Aile Danışma Merkezi olarak zaman kaybetmeden bir uzmandan yardım almanızı öneririz.