Zorlayıcı Yaşam Olayları Çocuklara Nasıl Açıklanır?

Ülkemizde yaşanan otel yangını felaketi ile günlerdir aklımız, kalbimiz Bolu Kartalkaya’daydı.  Bu talihsiz olayın yol açtığı kayıplar hepimizi büyük bir üzüntünün, acının etkisi altında bırakmış ve derinden sarsmıştır. Hayatını kaybedenlerin ailelerine, yakınlarına, sınıf arkadaşlarına, öğretmenlerine başsağlığı ve sabır, yaralılara acil şifalar dileriz. Böyle bir felaketin bir daha yaşanmamasını umut ederiz.

Bazı felaketler ani ve beklenmedik şekilde gerçekleşebilmektedir. Yaşanan otel yangını tedbirin, denetimin, güvenliğin ihmal edilmesi kaynaklı insan eli ile oluşan, önlenebilir bir felakettir.

Bu felakete maruz kalanlar, mağdurlarla bağı olanlar (kayıpların aileleri, yakınları, arkadaşları, öğretmenleri, okul arkadaşları vb.), yardım için alanda bulunan yardımseverler ve kitle iletişim araçları sayesinde medyadan haberdar olan bireyler toplumu etkileyen bu kriz durumunun farklı derecelerde etkisi altında kalmıştır. Ne yazık ki sonrasında yoğun bir yas süreci özellikle yakınlarının sürecine dahil olacaktır. Böylesi süreçlerde öncelikle gerekli kurumlarca, bireysel ve toplu destek sağlanmalıdır. Bir sonraki etkiyi azaltmaya yardımcı olabilecek fiziksel, sosyal ve psikolojik hazırlıklar üzerinde de çalışmak gerekir.

Güvenli yaşama insani bir haktır. Ruhsal sağlığa odaklanabilmek için bir şarttır. İlk olarak fiziksel ve psikolojik güvenlik çalışmaları başlamalıdır.  Bireylerin sakinleşmesi için sağlık, barınma, su-yiyecek gibi temel ihtiyaçlar karşılanmalıdır. Fiziksel güvenliğin sağlandığından emin olunduktan, kişiler kendini güvende hissettikten sonra psikolojik yardıma geçilebilir.

 

Böylesi süreçlerde bireysel olarak yapılacaklar kendimizin ve çocuklarımızın psikolojik iyi oluşluğunu korumak için gereklidir.

 

  • Güvenilir ve doğru kaynaklardan bilgi alın. Doğru bilgi, yaşanan kaygıları hafifletir.
  • Travmatik olaylara maruziyet öfke, üzüntü, korku, endişe, çaresizlik yaratabilir duygularınızı kabul edin.
  • Olayla ilgili görüntülere, videolara, haberlere maruz kalmak psikolojik yükünüzü arttırır. Sosyal medya takibinizi kısıtlayın.
  • Kendi hayatınıza dair kontrol kaybı hissi yaşayabilirsiniz. Bunun için günlük rutinlerinizi düzenli bir şekilde devam etmeye çalışın.
  • Aşırı empati yapmak çaresizlik hissinizi büyütebilir. Onun yerine kendi sınırlarınız çerçevesinde olumlu bir şekilde katkıda bulunmaya çalışın.

 

Ebeveynlere Çocuklarla Zor Olayları Konuşma ve Zor Olaylar Karşısındaki Tutumları İçin Öneriler

 

Zorlayıcı olaylarda çocuklara destek, güvenli bir alan olmaya çalışılmalıdır. Olayı yok saymak yerine dürüstçe olayı yaş düzeyine göre aktarmak ve onu dinleyip, anlamak için alan açmak gerekir.

  • Çocuklara zorlayıcı olaylarda yaklaşım sabır, empati, ve anlayış içermelidir.
  • Çocuk olayı doğrudan görmedi ise çocukların yanında konuşulanlara, izlenilenlere, sosyal medya paylaşımlarına dikkat edilmelidir.
  • Çocukları (özellikle 8-9 yaşa kadar) olumsuz haberlerden uzak tutmak gerekir.
  • Çocuk olaya doğrudan veya dolaylı maruz kaldıysa güvenlik hissiyatı zedelenir. Olay çocuğun yaşına uygun bir dille anlatılmalıdır. Sorulan soru basit, net şekilde yanıtlanır.
  • Yaşanılan duruma yönelik hissettiği duyguları ifade edebilmesi için alan tanıyın. Onun duygularını küçümsemeyin veya yok saymayın. “ Üzgün, korkmuş veya karışık hissediyor olabilirsin, bunlar normal” diyerek iletişime açık hale getirin.
  • Yangının neden çıktığı, çıkabileceği anlatılabilir. Ardından çevreyi nasıl koruyacağımız hakkında ek bilgiler verilebilir.
  • Cevabını bilmediğiniz veya cevaplayamadığınızı düşündüğünüz noktalarda ‘bilmiyorum, bu konuda emin değilim’ cevap olarak tercih edebilirsiniz.
  • Çocuklarında rutinlerine devam etmesi önemlidir. Fiziksel olarak yakınlığınız, temasınız, sözel olarak “güvendeyiz” destekleriniz güvende hissetmeleri için sağlıklı müdahaleler olacaktır.

Çocuklar kaybettikleri ailelerinin veya arkadaşlarının üzerinden ölümü sorgulayacaklar. Peki çocuklara ölüm nasıl açıklanır?

Çocuklara ölüm kavramı hakkında ya da bir yakının kaybı ile ilgili bilgi verilirken, yaş ve gelişim döneminin özelliklerine göre yaklaşmak önemlidir.

 

  • Durum hakkında net bir bilgiye sahip olmadan çocuklara bilgi aktarımından kaçınmak gerekir. Çocuk herhangi bir şekilde durumla ilgili haber almış ise “Evet bende şu anda kaygılıyım ve haber almak için uğraşıyorum. Haber aldığımda doğru bilgiyi hemen seninle paylaşacağım.” cevap olarak verilebilir.
  • Doğru bilgiye ulaşıldıktan sonra ölüm haberi çocuğa en yakını tarafından ve güvende hissettiği bir alanda verilmelidir.
  • Açıklama sırasında netlik, dürüstlük çok önemlidir. Metaforlardan kaçının: “ O artık melek oldu ve seni yukardan izliyor” gibi. Bunun yerine “O artık yok. Ölüm artık birinin yemek yemediği, konuşmadığı ve uyanmadığı bir durumdur. Artık bizimle değil ama onunla olan anılarımızı hep hatırlayabiliriz.” cevap olarak tercih edilmelidir.
  • Çocuğun cenaze törenine katılması çocuğun yaşı ve gelişimsel düzeyine göre, bireysel özellikler göz önünde bulundurularak karar verilmesi gereken bir konudur.
  • Çocuk sözel veya davranışsal hazır hissetmediğini belli ediyorsa çocuğu zorla cenaze törenine katmak; hazır olan ve yaş dönemi uygun olan bir çocuğu da zorla evden ve cenaze töreninden uzaklaştırmak doğru bir yöntem değildir.
  • 7 yaş ve üzeri çocuklar farklı bakış açısı kazanmaya başlarlar bu yüzden hayatın bir gerçeğini kendi istekleri doğrultusunda gözlemlemelerinde sakınca yoktur.
  • Ancak çocukları cenazenin yüzünü gösterme, defin işlemleri gibi cenazeyle yakın işlemlerden uzak tutmak gerekir. Bunlar çocuklar için travmatik ve zedeleyici olabilir. Sonrasında korkular geliştirmesinde de etkendir.
  • Daha sonraki günlerde mezar ziyareti yapmak çocuğa ölüm kavramını somutlaştırması, ölümün kabulü için yardımcı olabilir.
  • Çocuklar ölüm karşısında üzüntü, korku, öfke, endişe duyabilir. Bu duyguları normalleştirin ve ifade etmesine olanak sağlayın.
  • Sorduğu soruları sabırla dinleyin ve doğru bilgilerle cevaplandırmaya özen gösterin.
  • Yas tepkilerinin sağlıklı yaşanabilmesi için, kayıp sonrası içinde bulunulan ortamın ve geride kalan ebeveyn ile diğer bakım verenlerin desteği gerekmektedir.
  • Her çocuğun tepkisi farklı olabilir, çocukların bireysel ihtiyaçlarına göre hareket etmek gerekir. Ölüm kavramını anlamlandırma isteklerine saygı duymak, sevilen kişiyi anma ve vedalaşma konusunda destek olmak duygusal olarak ihtiyaçlarının giderilmesine ve iyileşmelerine yardımcı olacaktır.

Çocuklar için diğer önemli nokta, ivedilikle okulun rehberlik servisinin süreci başlatmış olmasıdır. Okullar açılmadan önce okul personeli, öğretmenler ve veliler öncelikle doğru bilgiyle donatılmalı, gerekli desteği almalı ve sonrasında çocuklar için destek sistemine dahil olabilmelidirler. Okulun açılışının ilk gününden itibaren süreç ailelerle işbirliği içinde yürütülmelidir.

Tüm bunlara rağmen çocuk ölümle, zor olaylar ve zor duygularla başa çıkmakta zorlanırsa, sürekli ağlama, öfke krizleri, yoğun ve sürekli korkular devam ediyorsa İsmer Aile Danışma Merkezi olarak bir uzmandan yardım almanızı öneririz.