Yazın sıcak, ışıl ışıl günleri geride kaldı. Şimdi doğa yavaş yavaş kabuğuna çekiliyor; ağaçların yaprakları sararıp yere düşüyor, gökyüzü bulutlarla kapanıyor, günler kısalıyor. Sanki doğa dinlenmeye hazırlanıyor ve bu sakinliğin insanda uyandırdığı his kimi zaman hüzün olabiliyor. Aynı dönemde yaz tatili sona erer, okullar açılır, iş temposu yeniden hızlanır; sorumluluklar artar ve bu da ruh halimizi daha kırılgan hale getirebilir.
Doğanın Değişimi, İnsan Doğasını Nasıl Etkiler?
Sonbahar yalnızca manzaraları değiştirmez; insanın ruhunu ve bedenini de etkiler. Güneş ışığının azalmasıyla birlikte:
- D vitamini üretimi düşer → Depresif belirtiler için risk faktörü.
- Melatonin (uyku düzenini sağlayan hormon) artar → Daha yorgun ve uykulu hissettirir.
- Serotonin (mutluluk hormonu) azalır → Keyif ve motivasyon kaybı artar.
Bilimsel çalışmalar da bu biyolojik değişimlerin “mevsimsel depresyon” dediğimiz tabloya zemin hazırladığını gösteriyor.
Stres mi, Depresyon mu?
Kelimeler birbirine karışmasın. Stres hepimizin hayatında var ve aslında vücudun alarm sistemi. “Harekete geç!” sinyalidir, kısa sürer ve geçer.
Depresyon ise farklıdır. Hüzünle beraber hayattan zevk alamama, çaresizlik duygusu, sosyal ve mesleki işlevlerin bozulması ile gelir. Normal üzüntüden ayrılır çünkü tüm hayatı altüst eder.
Mevsimsel depresyon da bu depresyon tablosunun, mevsim geçişleriyle tetiklenen özel bir türüdür. Sonbahar ve kış aylarında başlar, bahar aylarında hafifler.
Risk Faktörleri
Biyolojik faktörler – Güneş ışığının azalması, hormon dengesizlikleri, D vitamini eksikliği gibi.
Genetik faktörler – Ailede depresyon öyküsü, kişisel depresyon geçmişi.
Psikososyal faktörler – Karamsar düşünce yapısı, yüksek sorumluluk duygusu, düşük özgüven, sosyal çevrenin kısıtlı olması, destek sisteminin zayıf olması, yalnızlık gibi.
Belirtiler Nelerdir?
- Duygusal dengesizlik
- Sürekli hüzün, yorgunluk
- Sabahları uyanmakta güçlük
- Zevk alınan aktivitelerden uzaklaşma
- Yoğun isteksizlik
Eğer bu belirtiler iki haftadan uzun sürüyor ve günlük hayatı etkilemeye başlıyorsa, bu noktada “mevsimsel depresyon” olasılığı dikkate alınmalıdır. Duygu durumu değişimi başlıca olmak üzere yoğun isteksizlik ve hayattan zevk alamamanın da eklendiği en az 5 belirtinin bireyde ciddi işlevsizliğe sebep olması normal depresyonken mevsimler değiştiğinde düzelmeye başlayan rahatsızlıklarınız varsa mevsimsel duygudurum bozukluğunun varlığından söz edebiliriz.
Korunma ve Başa Çıkma Yöntemleri
- Güne enerjik başla: Perdeyi aç, yatağını topla, güne iyi bir kahvaltıyla başla.
- Uyku düzeni: Melatonin artışı yüzünden ne kadar uyusan da yetmeyecek; yine de düzeni bozma.
- Renkli giyin: Kendini iyi hissettirecek kıyafetler seç.
- Güneş ışığından yararlan: D vitamini takviyesi gerekebilir, ama en güzeli dışarıda gün ışığını yakalamak.
- Egzersiz: Günde en az 30 dakika açık havada yürüyüş. İşe giderken bir durak önce inmek bile yeter.
- Sağlıklı beslen: Sebze, meyve, protein ve minerallerden zengin beslenmeye özen göster.
- İçerik diyeti: Sosyal medyada olumsuz içeriklerden, felaket haberlerinden uzak dur.
- Hedef belirle: Her mevsim kendi yeniliğini getirir. Sonbahar da sana yeni bir başlangıç, yeni hedefler koyma fırsatı sunar. Doğa kabuğuna çekilirken sen de hayatına taze bir düzen, yeni alışkanlıklar ve küçük hedefler ekle.
- Sosyal bağlar: Arkadaşlarla görüş, keyifli aktiviteler planla.
- Kendine zaman ayır: Film, kitap, hobiler ya da yeni planlarla ruhunu besle.
İyi Hissetmek İçin Çaba
Mevsimsel depresyon, görmezden gelindikçe derinleşebilir; ancak küçük adımlar, düzenli alışkanlıklar ve fayda sağlayan yeni bir bakış açısı kazanma mevsimsel depresyonun etkisini hafifletebilir. Mevsimsel değişimlerin doğal olduğunu unutmadan, iki haftadan uzun süren belirtilerde mutlaka profesyonel destek almak gerekir. İsmer Aile Danışma Merkezi olarak, bu süreci daha sağlıklı ve güçlü şekilde atlatmanız için yanınızdayız.