Kimlik kavramı günlük konuşmalarda, metinlerde karşımıza çokça çıkan fakat anlamı net anlaşılamayan bir kavramdır. Kimlik en geniş anlamıyla, bireyin tüm özelliklerini kapsar; hem kişinin kendisini nasıl gördüğü, hem de toplum tarafından nasıl görüldüğü, kimlik kavramıyla ilgili konulardır. Bireysel benlik ve toplumsal benlik olmak üzere iki düzeyde ele alınan bir kavramdır. Sadece bir isim ya da sosyal rol değil, değerlerimiz, inançlarımız, hedeflerimiz ve ilişkilerimizle şekillenen bir bütündür.
Kimlik en genel anlamda kendini tanımlamak için “Ben kimim?” sorusuna verilen cevaptır. İnsan hayatı boyunca kendine şu soruları sorar: “Ben kimim?”, “Hayatta ne istiyorum?”, “Değerlerim, inançlarım ve hedeflerim neler?”. Bu soruların yanıtları, kimliğimizin temelini oluşturur. Kimlik; kişinin kendini tanıma, anlamlandırma ve kendisi için önemli olan ötekilerce onaylanan bir ‘ben’ ifade edebilmesidir.
Kimlik Ne İşe Yarar?
Kişinin kendi kimliğini kavraması, ne yapmak istediğini, nasıl hareket edeceğini ve hangi değerler doğrultusunda karar alacağını bilmesini sağlar. Bu, günlük yaşamın daha anlamlı ve tutarlı bir şekilde sürdürülmesine yardımcı olur.
Aynı zamanda başkalarının kimliği hakkında bilgi sahibi olmak da önemlidir. Çünkü bu, etkileşim karşı tarafın düşüncelerini ve davranışlarını öngörmemizi kolaylaştırır. Böylece insanlar arasındaki iletişim daha sağlıklı bir zeminde ilerler.
Unutmamak gerekir ki; kimliğe ilişkin bilgiler yalnızca kişiler arası ilişkileri düzenlemez. Çevreyle kurduğumuz ilişki de bir o kadar kimliğimizi yapılandırır. Kısacası kimlik, hem kendimizi hem de dünyayı anlamamızda bir pusuladır.
Psikoloji alanında kimlik gelişimine en çok katkı sunan isimlerden biri olan Erik Erikson, kimlik oluşumunu hayat boyu devam eden bir süreç olarak tanımlar. Erikson’a göre, kimlik gelişiminin en kritik dönemi ergenliktir. Bu dönemde gençler, “Ben kimim? Hayatta nereye aitim?” gibi sorularla yüzleşir ve yoğun bir arayış içine girerler.
Bu dönemde yaşanan “kimlik krizi”, bireyin kendi kimliğini bulma yolculuğunun bir parçasıdır. Belirsizlikler ve denemelerle dolu bu sürecin sağlıklı bir şekilde aşılması, bireyin güçlü ve tutarlı bir kimlik geliştirmesini sağlar.
Kimlik Gelişimi Neden Önemlidir?
Kimlik, bireyin yalnızca kendini tanımlaması ve başkalarıyla sağlıklı ilişkiler kurabilmesi açısından değil; aynı zamanda psikolojik iyi oluşu açısından da kritik bir rol oynar.
Sağlıklı bir kimlik gelişimi:
✔ Öz-saygıyı destekler.
✔ Yıkıcı davranış eğilimini azaltır.
✔ Madde bağımlılığı ve çeşitli psikolojik sorunlar (depresyon, kaygı bozuklukları vb.) riskini düşürür.
✔ Sosyal ve akademik uyumu kolaylaştırır.
Kısacası, kişinin “Ben kimim?” sorusuna verdiği yanıt, yalnızca nasıl düşündüğünü değil, aynı zamanda nasıl davranacağını da belirler.
Ayrıca, sağlıklı bir kimlik geliştirmiş bireyler, yetişkinlik rollerini daha kolay benimseyebilir ve yetişkinlik sürecine daha dengeli bir geçiş yapabilirler.
Kimlik Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapılabilir?
Ebeveynler İçin:
✔ Çocuğunuzu yargılamadan dinleyin ve ona olduğu gibi kabul edildiğini hissettirin.
✔ Farklı deneyimler yaşamasına ve ilgi alanlarını keşfetmesine fırsat tanıyın.
✔ Başarısızlıklara karşı anlayışlı olun; bu süreç kimliğin gelişiminde önemli bir adımdır.
✔ Güvenli ve destekleyici bir aile ortamı oluşturun.
Kendiniz İçin:
✔ Kendinize “Ben kimim? Neye değer veriyorum?” sorularını sorun.
✔ Farklı deneyimler aracılığıyla kendi ilgi ve yeteneklerinizi keşfedin.
✔ Başkalarının beklentilerinden bağımsız kararlar almayı öğrenin.
✔ Gerekirse bir uzmandan destek alın.
Kimlik bir günde oluşmaz; bu bir yolculuktur. Kendi yolunu bulmak bazen zorlayıcı olabilir ama doğru destekle bu süreç daha sağlıklı ilerler. İsmer Aile Danışma Merkezi olarak, kimlik gelişimi yolculuğunda çocuklara, gençlere ve ailelere eşlik ediyoruz. Çünkü bazen sadece bir adım atmak bile değişimi başlatır.