Bugün başlamayı düşündüğün o şey neydi? Belki bir iş maili, belki bir kitap, belki de sadece dolabı düzenlemek… Ama bir şekilde “şu an değil” dedin, öteledin, erteledin. Ve muhtemelen bir yorgunluk, suçluluk veya tatminsizlik hissi peşine eklendi. Tanıdık geldi mi?
Erteleme, çoğu zaman tembellikten değil, duygusal ve zihinsel bir yükle başa çıkma şeklimizden kaynaklanır.
Neden Erteleme İsteği Duyarız?
Ertelemek; yarına bırakmak, yarım bırakmaktır…
Bazı sebeplerle planlanan zamanda görevin, işin yerine getirilmesi gerektiği halde sürekli olarak ertelenmesi veya geciktirilmesidir. Günlük hayatta çok karşılaşılan bir durumdur. Hemen herkes bir şeyleri erteleme davranışı gösterebilmektedir. Bir işe başlayamayabilir, devam edemeyebilir veya tamamlayamayabilir. Ancak erteleme davranışı sürekli olur duruma geldiğinde kişinin yaşam kalitesini ve işlevselliğini bozabilir.
Ertelemenin davranış kısmı görünen yüzüdür. Aslında düşünce ve duygu boyutları da olan daha derin bir konudur.
Kişi, işi yapmadan önce onun ne kadar enerji gerektirici ve zor olduğunu, yapamayacağını, yetiştiremeyeceğini düşünerek ilerlemesini zorlaştırır. Adeta yapacağı şeylerin altında ezilmektedir. Bu düşünceler, duygusal dünyasında kaygılanmasına sebep olur.
Davranış olarak da “enerjim yok” diyerek eyleme geçmemek, devam etmemek ya da yarım bırakmak şeklinde görülür.
Genel olarak 3 çeşit ertelemeden bahsedebiliriz:
- Akademik erteleme
- Günlük sorumlulukları erteleme
- Karar vermeyi erteleme
Bunlara eşlik eden yaygın psikolojik etkenler şunlardır:
- Mükemmeliyetçilik:
Bir işi “kusursuz” yapamayacaksak, hiç başlamamayı seçebiliriz. - Başarısızlık Korkusu:
Başarısız olma ihtimaliyle yüzleşmek yerine hiç denememeyi daha güvenli bulabiliriz. - Odak Sorunları ve Duygusal Dağınıklık:
Zihnimiz dağınıksa, nereden başlayacağımızı bilemeyiz. Bu da eylemsizliğe yol açar. - Hedef Belirsizliği:
Neyi neden yapmamız gerektiğini bilmezsek, anlam yitimine uğrar ve işi “önemsizleştiririz.” - İlgi Eksikliği
Görev gerçekten zor ve sıkıcı olabilir. Bundan hoşlanmamış olmanız yeterli zamanı yaratamamaya, motivasyon eksikliğine sebebiyet verir.
Ne Zaman Destek Almalısınız?
Erteleme davranışı süreklilik kazandığı takdirde hayatı işlevsizleştirmeye doğru götürür. Yani kişi, sonucunun olumsuz olduğunu bildiği halde, niyetlendiği davranışı yapmayı erteleyip durur. Bu noktada psikolojik destek almak, kalıcı değişim için önemli bir adımdır.
Aşağıdaki sorulara yanıt verirken kendinizi gözlemleyin. Bu maddeler size tanıdık geliyorsa, bir uzmandan destek alma zamanınız gelmiş olabilir:
- İşlerinizi erteledikçe görevler yığılıyor, sonrasında daha fazla çaba harcamak zorunda mı kalıyorsunuz?
- Sıklıkla ertelediğiniz konularda (akademik, iş, sosyal, finansal, sağlık, kişisel gelişim vb.) performans düşüklüğü yaşıyor musunuz?
- Ertelemeler sonucunda kendinizi yetersiz, başarısız ya da kötü hissediyor musunuz?
- Ertelemeler sebebiyle kaygı, yorgunluk, yoğun stres yaşıyor musunuz?
- Bu davranışlar, sosyal hayatınızı, ilişkilerinizi ya da genel yaşam dengenizi olumsuz etkiliyor mu?
Peki Ne Yapabiliriz?
- Sadece …. Dakika ile Başla: Bir işe başlamak genellikle en zor kısmıdır. “Sadece 5 dakikalığına başlayayım” demek, harekete geçmek için iyi bir adımdır. Çoğu zaman başladığınızda devamı daha kolay gelir.
- Küçük Parçalara Bölün: Yapılacaklar gözünüzde büyüyorsa, onu parçalara ayırmayı deneyin. Adım adım ilerlemek hem yükü hafifletir hem de daha motive edici olur.
- Öncelik Sıralaması Yapın: Her şeyi aynı anda yapmaya çalışmak yorucudur. O gün için en önemli 2-3 şeyi belirlemek, işleri sadeleştirir ve kontrolü elinizde tutmanızı sağlar.
- Duygunuzu Tanıyın: Erteleme isteği geldiğinde biraz durup düşünmek faydalı olabilir. Bazen zorlandığınız şey, sadece işin kendisi değil; hissettiğiniz kaygı, yorgunluk ya da kararsızlıktır.
- Kendinize Şefkatle Yaklaşın: Ertelemek sizi tembel ya da başarısız yapmaz. Hepimizin zorlandığı, geciktiği zamanlar olur. Ama bu döngüyü fark ettiğinizde, değiştirmek için de adım atabilirsiniz.
Erteleme davranışını fark etmek, onu değiştirme yolculuğunun ilk adımıdır. Belki bu yazı, sizin için o adım olur. Bugün sadece bir adım at. Küçük ama kararlı. Çünkü ertelemediğin her an, kendine daha çok inandığın bir geleceğe yaklaştırır seni. Ertelemeye daha az başvurduğunuz hayat yolculuğunuzda İsmer Aile Danışmanlığı merkezi olarak her zaman yanınızdayız.