Çocukluk çağından itibaren başlayan korkular belli bir ölçüye kadar normaldir. Her insanın hayatının beli bir döneminde korktuğu şeyler olabilir. Fobiler; bir düşüncenin, objenin ya da durumun varlığından kaynaklanan uzun süreli ve mantıksız korkulardır. Korkulan duruma ya da objeye maruz kalmak, ani tepkilere, güçlü bir strese ya da objeden kaçılmasına neden olabilir. Fobinin yarattığı baskı ve fobiden kaçınmak için sarfedilen çaba, kişinin yeteneklerini ve davranışlarını kısıtlayabilir. Korkuları fobi olarak değerlendirebilmek için günlük yaşantınızı ne kadar etkilediğine bakmanız gerekir.
Fobileri sıradan korkudan ayıran özellikler;
-Korkuyla oluşan sıkıntı ve gerilim belli bir nesne ya da duruma bağlıdır
-Korkunun boyutu olayı tetikleyen korku objesi ya da duruma kıyasla orantısız ve abartılı bir düzeydedir
-Kişi kendi verdiği tepkinin anlamsız ve aşırı olduğunun farkındadır
-Belirli durumlarda olma ya da objelerle karşılaşma korkusu gibi beklentisel kaygılar vardır.
-Korkulan nesneden ya da durum ile karşılaşmaktan ısrarla kaçınır. Eğer karşılaşırsa aşırı düzeyde çarpıntı, nefes alamama, terleme, sıcak basması, mide bulantısı, hatta bayılma gibi durumlara yol açarak kişinin hayatını kısıtlamasına sebep olur.
Fobiler nasıl başlamaktadır?
Korku nesnesi olan belirli bir cisim, hayvan veya mekan türünden kaçınılmaya başlandığı ve hayatın buna göre şekillendirildiği aşamada fobiler ortaya çıkmaktadır. Sıradan korku hissine göre çok daha şiddetlidir, kişinin hayatını derinden etkiler. Fobiler ergenlikte ya da yetişkinlikte ortaya çıkmasına rağmen, her yaştan insanı etkisi altına alabilir. Çocuklukta görülen fobiler ilerleyen yaşlarda kaybolabilirken, yetişkinlikte ortaya çıkan fobiler ise genellikle birden başlar ve uzun süreli olur. Toplumun yaklaşık %8-%18’i arasında herhangi bir tür fobisi mevcuttur. Kadınlarda, erkeklerden daha çok fobi görülür.
Fobilerin nedeni tam olarak bilinmiyor olsa da, çoğu travmatik deneyimler sonucu oluşur, aynı zamanda öğrenilen korkulardan da kaynaklanıyor olabilir. Köpek tarafından ısırılan ya da saldırılan kişi, köpek fobisi geliştirebilir. Fobinin oluşması için kişinin duruma maruz kalması gerekmez. Benzer şekilde bir kişinin köpek saldırısına tanıklık etmesi de, fobinin nedeni olabilir.
Fobi Belirtileri
Korku yaratan obje, durum ya da aktivite karşısında anksiyete belirtileri ortaya çıkar.
-Çarpıntı
-Titreme
-Terleme
-Yüz kızarması
-Bulanık görme
-Nefes darlığı
-Ağız kuruluğu
-Yutkunma güçlüğü vb.
Fobi Türleri
İki tür kategoride değerlendirilir.
Özgül Fobiler: Belirli nitelikteki canlı cansız cisimlere mekanlara ve aktivitelere yönelik olarak aşırı korku halinde olma durumudur. Hayvan fobisi en bilindik özgül fobi türüdür. Köpek, kedi, yılan, örümcek gibi hayvanlarla karşılaşma, suya girme ya da yükseklik korkusu, kan ve yaralanma fobisi, gök gürültüsü ve fırtına fobisi, uçak korkusu, yalnızlık fobisi (evde tek başın kalmaktan korkmak, geceleri artar), klostrofobi (kapalı alan korkusu) özgül fobilere örnektir. Özgül fobiler genellikle tehlike oluşturan bir tecrübeden sonra ya da tehlikeli olduğu konusunda bilgi edindiği durumlara karşı gelişir. Fobik uyaranın gerçekte tehlikeli bir yönü de vardır.
Karmaşık Fobiler: Sosyal fobi ve agorafobide olduğu gibi kişinin korkusu tek bir nesneye yönelik değil, birbirinden çok farklı alanlarda ortaya çıkmaktadır.
Sosyal fobi( Sosyal kaygı bozukluğu): Kişini belli ortamlarda ileri düzeyde kaygılı olması durumudur. Konferanslar, toplantılar, düğünler gibi kişinin kendini yabancı hissedebileceği ortamlarda ve topluluk önünde konuşma gibi tüm dikkatlerin kendisine yöneleceğini düşündüğü eylemler sırasında ortaya çıkan aşırı korku halidir. Yargılanmaktan, negatif eleştiri almaktan, reddedilmekten, ilgi odağı olmaktan korkarlar. Sonuç olarak kişi başarı gösterebileceği birçok sahada kendini gösteremez ve soyutlamaya başlar. Sosyal fobi genellikle ergenlik çağında ortaya çıkar.
Agorafobi (açık alan korkusu): Kişinin kolayca kaçıp kurtulamayacağını düşündüğü mekanlarda bulunmaktan kaçınmasıdır. Genelde kaçtıkları yerler marketler, tiyatro ve sinemalar, alışveriş merkezleri, asansörler, otobüsler.. Çoğunlukla panik nöbetleriyle birlikte ortaya çıkar. Panik nöbeti geçiren kişi bu durumdayken yardımsız kalacağını, kontrolünü kaybedeceğini düşündüğü her türlü mekandan uzaklaşma eğilimi içindedir. Agorafobi hastası bir başkası yanında yokken dışarı çıkmak istemeyebilir. Doktora ve hastaneye kolaylıkla ulaşabileceği alanlarda vakit geçirmek ister.
Fobilerin Tedavisi
Fobi tedavisinde amaç kişinin kaçınma davranışını önlemek ve belirli durumlarda ortaya çıkan anksiyeteyi azaltmaktır. En sık kullanılan terapi yöntemi Bilişsel davranışçı terapidir. BDT modeline göre danışanlar kendi duygu, düşünce ve yaşamındaki olayları yorumlarken olduğundan daha kötü daha riskli görmektedir. Gerçekçilik, objektiflik ve mantık ilkelerini düşünememektedir. Bunları fark etmesi ve bilgiyi yeniden işlemesi sağlanmaktadır. Bilişsel davranışçı terapi hem psikolojik hem de sosyal etmenleri detaylı olarak ele alır.
İSMER Aile Danışma merkezi olarak kurtulamadığınız fobileriniz ve aşamadığınız korkularınızda uzman kadromuzla birlikte yanınızdayız.