Aklım hep dağınık konsantre olamıyorum!
İşler birikiyor, erteleyip duruyorum
Çocuklar için DEHB ten bahsetmiştik. Peki yetişkinler de Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğundan bahsedemez miyiz?
Toplumdaki DEHB yaygınlığı yaklaşık olarak çocuklukta % 8, ergenlikte % 6 ve erişkinlikte % 4 olarak bildirilmektedir. Çocuklarda daha sık görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sadece çocuklara özel bir hastalık değildir. DEHB yetişkinlerde de görülür. Özellikle DEHB’li bir çocuğunuz varsa bunu daha iyi araştırmalısınız çünkü DEHB kalıtsal özelliği yüksek bir nörogelişimsel bir hastalıktır.
Çocukluk çağında aşırı hareketlilik daha sık görülürken, erişkinlerde dürtüsellik ve dikkat eksikliği ile ilgili belirtiler ön plandadır. Hastalık erken dönemde yakalanıp tedavi edilmediği takdirde; tabloya başka psikiyatrik hastalıklar da eklenmekte ve çok ciddi psikolojik, mesleki ve sosyal kayıplara yol açmaktadır. Kişinin zeka düzeyi (IQ) yüksek olsa bile, DEHB’nun yaşam kalitesini son derece olumsuz etkilediği bilinmektedir.
Çocukluk çağı dikkat eksikliği ve hiperaktivite sendromunun belirtileriyle, erişkin çağda karşılaşılan belirtiler farklıdır, Yetişkin dikkat eksikliğinde çocuklarınkinden farklı olarak işte ve sosyal hayatta problemler ön plana çıkmaktadır.
Erişkin DEHB olan bireylerde
bir işe başlayamama,
iş yerinde verimsizlik ve kötü zaman yönetimi bir toplantı boyunca oturamama, stresle baş edememe ve öfke atakları, aklına ilk geleni söyleme eğilimi,
eş-partner ilişkilerinde başarısızlık sonucu sık eş-partner değiştirme,
evlilik sorunları,
boşanma,
cinsel yolla bulaşan hastalığa sık yakalanma; sık iş değiştirme, işsiz kalma, gelir düzeyi düşüklüğü;
sosyal yaşam ve kurallara uyum zorlukları ve bunlar sonucunda sıkça karşılaşılan adli sorunlar, trafik cezaları,
riskli davranışlar; alkol ve madde kullanımı gibi yoğun sorunlar sıklıkla ortaya çıkar yada sürer gider.
YETİŞKİN DİKKAT EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
Karşınızdaki konuşurken uzun süre dinlemekte zorlanmak, detaylara inilmesinden hoşlanmamak
Karşınızdaki konuşurken bir anda hayal kurmaya başlamak, konuşmadan tamamen kopmak
İki işle aynı anda ilgilenemeyip iyi yaptığınız bir işe de normalinden fazla odaklanarak dış dünyaya tamamen kapanmak. Örnek: Bilgisayarda bir işlem yaparken ofise girip çıkanları görmemek, size seslenildiğinde duymamak gibi
Sabahları işe geç kalmak, işleri sürekli ertelemek, işleri bir türlü sıraya koyamamak
Cüzdanı ofiste veya arabada unutmak, cep telefonunu masada unutmak gibi sık kullanılan eşyaları kaybetmek veya yanınıza almayı unutmak.
Düşünmeden konuşup, fevri davranıp sonrasında pişman olmak
Dikkat çabuk dağıldığı için zihinsel performans gerektiren işlerden kaçınmak, hareketli işleri tercih etmek
HİPERAKTİFLİK NASIL ANLAŞILIR?
Kendinizde bu gibi davranışları gözlemliyor musunuz?
Aceleci olmak, sabırsız davranmak, sinirlenmek. Örnek: Kırmızı ışıkta beklerken aracı ufak ufak hareket ettirmek veya trafikte öndeki araçlara sinirlenmek.
Çevreden sık sık “çok tez canlısın” şeklinde tepki almak
Telaşlı olmak, gereksiz bir paniğe kapılmak
Bir iş veya aktiviteden çabuk sıkılmak
Heyecan aramak ve riskli işler yapmak
Çok konuşmak
Unutmayın, hiçbir DEHB’li diğerine benzemez. Yukardaki güçlükler sizi çok etkileyebilir ya da pek etkilemeyebilir. Her zaman ya da durum ve koşullara göre sorun yaşayabilirsiniz.
Yaşam boyu devam eden dikkatsizlik, dürtüsellik ya da hiperaktivite yakınmaları olan tüm erişkinlerde DEHB tanısı akla gelmelidir. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu yaşama, kişiler arası ilişkilere, okul ve iş dünyasına yansıyan olumsuz etkileri açısından toplumun ve sağlık hizmetlerinin önemli sorunlarından birisidir. DEHB ister çocukluk ister erişkinlik döneminde olsun sadece hastaları değil çevrelerini, ailelerini, ebeveynlerini de etkiler. Riskli sağlık davranışları açısından tehdit altında olan ergen ve genç erişkinlerde DEHB varlığında sigara ve madde kötüye kullanımı, yasal sorunlar, kötü akran ilişkileri, kendine güven kaybı, okul ve iş başarısında düşüklük ve psikiyatrik eş tanılar gözlenir. Erişkin dönemde neredeyse bir kural olan başka ruhsal bozuklukların eşlik etmesi, diğer bir deyişle psikiyatrik eş tanı varlığı ve erişkin yaşamının karmaşıklığı çocuklardan farklı olarak erişkin DEHB tedavisinde daha kapsamlı tedavi yaklaşımlarının uygulanmasını gerekli kılıyor. İlaçlarla tedavinin eş tanıyı gözeterek planlanması ve buna sorun odaklı olarak yapılandırılmış bilişsel davranışçı psikoterapilerin eklenmesi oldukça önemlidir. DEHB ile ilgili güçlükleri çocukluklarından beri yaşayan kişiler; hem erişkinlik döneminde benzer belirtiler sergilerler hem de bazen belirtiler gerilese bile çocukluk döneminde almış oldukları hasarların yansımalarını yaşam boyu taşırlar. Tedavi edilmediğinde süreklilik gösteren bu rahatsızlığın doğru bir şekilde tanısının konup uygun tedavileri alması önemlidir. İsmer Aile Danışma Merkezi olarak önlenebilir kayıplara engel olabilmek için rahatsızlık fark edildiğinde tüm tedavi imkanları kullanılarak etkin bir tedavi hızlı ve dikkatli bir biçimde başlatılmak üzere bir uzmandan destek almanızı öneririz.