Kendini çaresiz hissedince yer misin?
Kendini baskı altında hissedince daha çok yer misin?
Yiyeceklerin duygularınla baş etmede sana yardımcı olduğuna inanıyor musun?
Peki sonra yemeği abarttığında suçlu hisseder misin?
O halde yazımıza bir göz atmaya ne dersin?
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sağlık; “Sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil; fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden de tam bir iyilik hali” olarak tanımlanır. Bu anlamda beslenme sağlığı korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için bilinçli yapılması gereken en önemli davranışlardan biridir. Beslenme, fiziksel gerekliliğinin yanı sıra ruhsal açıdan da önemlidir. Bireyler kendilerini öfkeli, baskı altında, stresli, heyecanlı hissettiklerinde gereğinden fazla ya da hiç yememe gibi davranışlar gösterebilirler.
Duygusal yeme kişinin duygularını ifade etmede ve algılamada yaşadığı problemler sonucunda oluşan olumsuz duygularla baş etmek için, normalden daha fazla yemek yeme davranışı göstermesidir. Birey aç değildir sadece duygusal boşluğunu doldurmak amacıyla yoğun kalorili gıdalara yönelmektedir. Özellikle hayal kırıklığı, öfke, günlük sıkıntılar,üzüntü, cesaretin kırılması, depresyon, yalnızlık, anksiyete, stres gibi pek çok olumsuz etkenle baş edilemediğinde duygusal yeme davranışına yönelim artabilmektedir.
En basit haliyle duygusal yeme bireyin özellikle olumsuz duygularını düzenlemek amacıyla aç olmadığı halde gıda tüketimine yönelmesi halidir. Temel problem gıdalar üzerinde güç olmaması gibi görünse de, duygusal yeme aslında duygular üzerinde güç olmamasından kaynaklanır. Duygularla başa çıkılamadığı için yemek yiyerek olumsuz duygulardan kaçınma amaçlanır. Duygusal yemenin altında baş etme mekanizmalarının yetersiz kalması, öğrenilmiş davranışlar ve gıda yoksunluğu gibi çeşitli ve çok yönlü nedenler yer alabilir. Tedavi edilmediği takdirde ciddi bir yeme bozukluğuna dönüşme riski vardır.
Bazen ödül olarak, moral düzeltmek veya kutlama amaçlı yemek de sorun yoktur. Ancak yemek yeme birincil olumsuz duygularla başa çıkma mekanizması haline geldiğinde sağlıksız bir döngü içinde takılı kalınır. Bu durumda stresli, kızgın, yalnız, bitkin ve sıkılmış hissettiğinizde ilk davranışınız mutfağa gitmek olur. Duygusal açlık gıdalarla giderilemez. Yemek o anda iyi hissettirebilir ancak yemeyi tetikleyen hisler hala oradalar. Hatta yemeden öncekine göre daha kötü hissedersiniz çünkü çok sayıda gereksiz kalori almışssınızdır.
DUYGUSAL YEMENİN ÖNEMLİ BELİRTİLERİ:
1. Aç değilken yemek,
2. Gizli olarak yemek,
3. Kısa zamanda çok yemek,
4. Yedikten sonra anlık sakinleşmek, sonrasında daha kötü hissetmek
5. Kızgın, kötümser iken çok yeme.
Duygusal yemeye iten faktörler neler?
Günlük yaşam olaylarının getirdiği stres
İş, okul, ev vb. sorumluklar insanı strese sokabilir. Stres vücuttaki hormonel dengeyi bozar ve dengeyi sağlamak için vücut yağlı, şekerli besin alımına ihtiyaç duyar ve yemek yemeye yönelme görülür.
Aniden gelişen beklenmedik olaylar
İşten kovulma/ayrılma, ölüm, ayrılık vb.
Yoğun Duygu ve Düşünceler
Öfke, korku, kaygı, endişe, kızgınlık utanç gibi duyguları bastırmak, sakinleşmek için yemek yemeye yönelme görülebilir.
Can Sıkıntısı
İşsizlik, aktivite yetersizliği ve sonrasında oluşan boşluk duygusuyla baş etmeye çalışılırken yemek yemeye yönelme görülebilir.
Kısıtlama
Kendini katı bir kısıtlamayla diyete sokanlar sonrasında o yiyeceklere yüksek bir arzu duyabilirler.
Çocukluk Çağı Beslenme Sorunları
Çocuklukta başarının ardından gelen ödüller çocuğu mutlu eder. Başarılı geçen bir sınav sonrası pizzacıya giden ve mutlu olan çocuk yetişkinliğinde de başarısızlıkları sonrasında mutlu olmak için yemek yeme davranışı gösterebilir.
Duygusal Açlığın Sonuçları Neler Olabilir?
Geçici olarak verdiği rahatlama hissi nedeniyle birey kaçmaya çalıştığı duygulardan uzaklaştığını hissedebilir. Ancak açlığın hissedilmediği zamanlarda yemek, midenin genişlemesine ve günlük öğünlerde tüketilen kalorilerin artmasına yol açar. Bu da ciddi bir kilo problemini ve bireyin öz saygısını kaybetme riskini doğurur.
“Stresli, mutsuz, gergin anlarınızda rahatlamak için aşırı yeme–Aşırı yeme davranışı sonrasında pişmanlık ve mutsuzluk yaratacak duygular–tekrardan yemeye yönelme” bu bir döngüdür. Bu döngü herkesten önce size zarar verir. Yedikten sonra daha da kötü hissedilir. Esas duygusal problem devam ettiği gibi, bir de fazla yemenin suçluluğuna sahip olunur.
Duygusal açlık hayatınıza psikolojik olduğu kadar fizyolojikte zarar verir.
kilo problemleri,
kalp damar hastalıkları,
şeker,
kolesterol görülebilir.
Fiziksel Açlık ve Duygusal Açlığı Birbirinden Ayırın!
Bu ikili arasında belirgin farklar vardır.
Duygusal acıkma;
Psikolojik boşluğu doldurmak için gerçekleştirilen yemek eylemi,
Bir anda ortaya çıkar ve hemen açlık hissinin doyurulması ihtiyacı oluşur. Hızlı tüketilebilecek paketli ya da fast food tarzı kalorili, şekerli yiyecekler tercih edilir. Mide dolu olduğu halde duygusal açlık doyurulmak için yemeye devam edilir.
Fiziksel acıkma;
Fiziksel açlık yavaş yavaş kendini belli eder. Midenin guruldamasına sebebiyet veren gerçek bir ihtiyaçtır. Fiziksel açlık bekleyebilir. Açlık hissi bitince doyulur ve durulur. Sonrasında açlık hissi bırakmaz.
Duygusal Yeme İle Başetmenin Yolları
Sağlıklı baş etme becerisini kazanma yolunda ilk adım yeme isteği belirdiğinde, duyguların ve yaşadıkların isimlendirilmesi, durumu tanımlama ve farkındalık kazanma açısından önemlidir.
Farkına var; Sağlıksız yeme alışkanlığını ortaya çıkaran durumların farkına varmak için sizi tetikleyen şeylere odaklanın.
Nasıl hissettiğinde, hangi durumlarda duygusal yeme ihtiyacın ortaya çıkıyor veya artıyor?
Bu yiyeceği yedikten sonra nasıl hissedeceksin?
Kendini izle; Duygu, sonrasında tüketilen yiyecek ve miktarı, yemenin ardından hissedilen duyguları içeren bir kayıt formu hazırlayın ve günlük kayıtlarınızı tutun. Hangi duyguların sizde aşırı yeme hissi uyandırdığını görün.
Harekete geçin; Başa çıkılması zor duygular için alternatif yeni davranışlar üretin. Egzersiz yapmak, müzik dinlemek veya bir duş almak gibi.
Duygusal yeme sonucunda bir kilo probleminiz varsa bir diyetisyene danışın ve sağlıklı yemek rutini oluşturun.
Kendinizi üzgün ve stresli hissettiğinizde yönelebileceğiniz abur cuburları evde bulundurmamaya çalışın.
Sağlıklı yiyeceklerle atıştırmalıklar yapabilirsiniz. Duygunuzu bastırma isteği duyduğunuzda yeşil çay, havuç, meyve gibi sağlıklı besinlere yönelin.
Düzenli aralıklarla beslenin.
Eğer bir atak yaşanıp duygusal yeme gerçekleşirse sağlıklı baş etme stratejilerine geri dönün, devam edin.
Stresle daha iyi başa çıkabilmek ve ruh halini daha iyi kontrol edebilmek için yeterli uykuyla dinlenmiş bir beden çok önemlidir.
Sağlıklı baş etme yollarına, beslenme düzeninize geçişinizde ailenizden, yakın arkadaşlarınızdan destek isteyin. Eğer ki bu süreci yönetmekte zorlanırsanız da İsmer Aile Danışma Merkezi olarak ihtiyaç duyduğunuz asıl konunun ne olduğuna dair farkındalık yolculuğunda yanınızda olmaktan mutluluk duyarız.
İnalkaç S. ve Arslantaş H., Duygusal Yeme (2018), Arşiv kaynak tarama dergisi, ;27(1):70-82.