Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Yazı Dizisi
Her çocuğun dikkatle ya da hareketli olmakla ilgili sorunları olabilir. Bu sorunun adına Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu diyebilmemiz için şikayetlerin 7 yaşından önce başlamış olması, en az altı aydan uzun süredir devam ediyor olması ve ev, okul, park gibi her ortamda görülmesi gerekmektedir. DEHB üç farklı alanda belirti göstermektedir. Bunlar; dikkat eksikliği, hiperaktvite ve dürtüselliktir.
DEHB Yazı Dizisi I: Efe’nin Hiperaktivite Hikayesi
DEHB’in yaygın görülen tipi olan hiperaktivite, aşırı hareketlilik demektir.Bu çocuklar bir an yerlerinde duramazlar, elleri kolları düz durmaz, kol ve bacak sallamaları, kıpırdanmaları normal yaş grubundan ortalama 4 kat daha fazladır. Koltuk tepelerinde dolanır, atlar zıplarlar. Enerjileri hiç bitmez. Çok konuşmak da bir hiperaktivite belirtisidir. Bu çocuklar sıklıkla konuşurken konudan konuya atlar, sürekli soru sorarlar.
“Efe 6 yaşında ilkokul 1. Sınıf öğrencisi. 12 yaşındaki kızımdan sonra evimizin küçük oğlu. Küçüklüğünden beri Efe hep heyecanlı ve hareketlidir. Anaokuluna giderken öğretmenleri de çok hareketli olduğunu söylüyorlardı. Ama erkek çocukları hep hareketli olmaz mı? Biz normaldir diye düşünmüştük. Çünkü arkadaşları ile bir araya geldiğinde diğer çocuklarda Efe gibi koşuşturuyorlardı. Ancak ilkokula başladığında çok fazla şikayet almaya başladık. Derslerde izinsiz ayağa kalkıyormuş, arkadaşlarının da dikkatini dağıtıyormuş ve derste çok konuşuyormuş. Eşim ve ben birinci sınıfın ilk günleri olduğu için okula ve sınıf disiplinine alışmadığını düşünmüştük. Aradan bir ay geçtikten sonra arkadaşları söz dinlerken Efe hala kurallara alışamamıştı.”
– Efe’nin annesi DENİZ –
Efe’ye Hiperaktivite teşhisi konmuştu ancak ilaç kullanmasını gerektirecek kadar şiddetli değildi. Aile ve uzman bir süre ilaçsız değerlendirmeye ve bu süre içerisinde Play Attention ile çalışmaya karar verdiler. Aynı zamanda evde ve anne baba tutumlarında da değişiklikler yapmak gerekecekti. Aile beraber çalışmaya başladıktan yaklaşık 3 ay sonrasında Efe’nin okulundan hiç şikayet gelmiyordu, öğretmeni Efe’den çok memnundu ve insanlar anne babasına Efe’ye ne olduğunu soruyorlardı. Bu değişim mucize gibiydi.
Play Attention uygulaması sırasında kişiler dikkatini vermeyi ve bu dikkati sürdürmeyi öğrenirler. Aşırı hareketlilik konsantrasyonu bozan bir sorundur. Uygulamayı alan kişi hareket ettiğinde dikkatinin dağıldığını fark ederek kendi davranışlarını kontrol etmeyi öğrenir ve dikkati ile bedeni arasındaki ilişkiyi keşfeder.
DEHB Yazı Dizisi II: Elif’in Dikkatsizlikleri
Dikkat eksikliğinde bireyler bir şeyle ilgilenirken o sırada içinden gelen başka bir şey yapma isteğine karşı koyamazlar. Yaptıkları şeyden keyif alıyorlarsa, başka bir şey yapma isteği yoksa dikkatlerini uzun süre devam ettirebilirler. Siz konuşurken ya da derste en ufak bir şey dikkatini bölebilir ya da hayal kurmaya dalabilirler.
“Elif bizim tek çocuğumuz. Babasıda bende ona çok düşkünüz, çok sakin, uyumlu ve usludur. Elif’in okul ile ilgili sorunları bu dönemin başında başlamıştı. İkinci sınıfa başladığında unutkanlıkları da artmıştı. Ödevlerini neredeyse her gün unutuyordu. Bir gün montunu unutuyordu öbür gün defterini. Derste o gün gördüğü konuyu akşama unutuyordu. Ödev yaparken soruyu anlatıyoruz diğer soruda nasıl yapılacağını hatırlamıyordu. Önceleri eşim tembellik ettiğini, okulu umursamadığını düşündü ve bu durumdan rahatsız olduğu için okulda bir şey unuttuğunda ceza veriyordu. Ancak Elif ceza alacağını bilse de elinde olmadan unutuyordu, bu duruma en çok da kendisi üzülüyordu. Akşamları ödevlerini yapmak neredeyse iki üç saat sürüyordu. Bir keresinde bir sayfa yazı ödevini neredeyse iki saatte yapmıştı. Ödevlerini yaparken silgisiyle oynuyor, hayal kurmaya dalıyordu.”
– Elif’in annesi TUĞBA –
Elif’in derslerdeki yavaşlığı ve dalgınlığını öğretmeni de fark etmişti. Bu konuda aileyi uyardıktan sonra Elif’in anne ve babası bir uzmana başvurdular. Elif’e Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı kondu. Ailenin düşüncesinin aksine dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu herzaman aşırı hareketlilikle beraber görülmeyebiliyor ve sakin uslu çocuklarda da dikkat eksikliği olabiliyordu. Beraber bir çalışma planı oluşturdular ve beraberinde Play Attention uygulamasına başladılar. Elif yaklaşık 2 ay sonrasında ödevlerini tek başına yapabiliyor, ödev ve etkinlikleri tamamlayabiliyordu. Öğretmeni de Elif’in başarısından çok memnundu. Elif halen ikinci sınıfa devam etmektedir ve sınıfın en başarılı öğrencileri arasındadır.
Play Attention, dikkat eksikliği olan çocuklara nasıl odaklanacaklarını öğretir. Böylelikle dikkat süreleri uzar, dağıldıklarında tekrar dikkatlerini verebilirler ve daha kolay başladıkları işi bitirebilirler.
DEHB Yazı Dizisi III: Söz Geçirilemeyen Arda
Dürtüselliğin en belirgin belirtileri düşündüğünü hemen yapma, aklına geleni hemen söyleme, istekleri erteleyememe ve acelecilikdir. Dürtüsel çocuklar geçmiş hatalarından ders almazlar, çok büyük cezalar verilmiş olsa da aynı hatayı kısa bir süre sonra tekrarlayabilirler.
“Arda bizim evimizin yaramazıdır. Kendinden 3 yaş küçük bir kardeşi var sürekli onunla uğraşır, evde yerinde duramaz kısaca bizi sinir etmeyi çok sever. Şuan ilkokul ikinci sınıfa gidiyor. Bizim Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile tanışmamız geçen sene oldu. Arda çok sabırsızdır, istediği hemen olsun ister beklemekten nefret eder. Okulun ilk günleri sınıfta hiç söz dinlemiyordu. Öğretmeni ne yaptıysa söz geçiremedi. Parmak kaldırmadan söze atlıyormuş, her şeyi ilk o yapmak istiyormuş, yemekte ve etkinlikte sıra beklemek istemiyor, kavga çıkartıyormuş. Evdede aynı öyleydi. Bazen kardeşine zarar verebilecek şeyler bile yapardı. Uyardığımızda ya da ceza verdiğimizde hiç etkisi olmaz yine yapardı.”
– Arda’nın babası MUSTAFA –
Arda’nın ailesi yardım alamaya karar verdiklerinde çocuklarında yaşadıkları bu problemin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’ndan kaynaklandığını öğrendiler. Dürtüsel tipte olan bu bozukluğun, çocuklarının kendi davranışlarını kontrol edememesine sebep olduğunu öğrendiler. Bu sebeple Arda, kurallara uymakta zorlanıyor, aklına geleni hemen yapmak istiyor, bir şey istediğinde sabredemiyordu. Arda ilaç kullanmaya başladı ancak sadece ilaç ona bir şeyler öğretmeyecekti. Bu sebeple başka çalışmalarda yapması gerekiyordu. Böylelikle Play Attention’a başladı. Yaklaşık 1 ay Arda’nın davranışlarında çok büyük farklar olmamıştı. İkinci ayın sonlarında okuldan Arda ile ilgili olumlu tepkiler gelmeye başladı. Arkadaşları ile arası düzelmişti, artık kavga çıkarmıyor, öğretmeninden izin istemeden yerinden kıpırdamıyordu. Evde o eski Arda yoktu, kardeşi ile çok güzel oynuyor, anne babasının koyduğu kurallara uyum gösteriyordu. Arda şuan ilaç kullanmaya ihtiyaç duymadan kendi davranışlarını kontrol edebiliyor.
Play Attention, uygulamaların içinde çocuğun dürtüsel davranışlarını değerlendirir ve hesaplar. Kendi içindeki hedeflerinde ve oyun içeriklerinde amaç; dikkati sürdürmek kadar dürtüsel hataları da en aza indirmektir. Böylelikle çocuklar tepkilerini kontrol etmeyi, isteklerini erteleyebilmeyi kısaca bir şeyi yapmadan önce düşünmeyi öğrenirler.
Play Attention, DEHB’in tüm belirtilerinde etkili sonuçlar vermektedir. Uygulamayı alacak bireyin herhangi bir tanı alması gerekmemektedir. DEHB tanısı almayan çocuklarda da eksik olan becerileri geliştirmek için Play Attention kullanılabilir. Sadece dikkat güçlendirmenin dışında davranış kontrolü, öfke kontrolü, empati kurabilme, diğer insanların duygularını anlayabilme, yönergeleri takip edebilme, zamanı etkili kullanabilme ve çok yönlü düşünebilme gibi alanlarda da Play Attention kullanılmakta ve başarılı sonuçlar vermektedir.