Ebeveyn olmak zor. Ebeveynlikle ilgili bazı konular belki de daha zor. Bu konulardan bir tanesi sınır konusu. Pek çok ebeveynin aklında soru işaretleri; sınır koymak doğru mu, sınırların varlığı gerekli mi, sınırların konulması gerekiyorsa bu nasıl yapılacak?
Öncelikle sınır koymaya karşı olan bakış açımızı bir değiştirelim. Sınır koymak denildiğinde çocuğunuzun özgüvenini destekleyerek nerde nasıl davranacağı hakkında bilgilendirmek, bulunduğu çevreyle sağlıklı iletişimde bulunmayı öğretmek ve çocuğun güvende olmasını sağlamak aklınıza gelmelidir. Sınır koymak düşünüldüğü gibi cezalandırmak, yasaklarla dolu bir hayat oluşturmak, özgürlüğü engellemek değildir. Sınır koyarak istenilen davranışlarla ilgili genel kurallar ve beklentiler öğretilir. Sınır koymanızın çocuğunuza olan sevginizle yakından uzaktan bir alakası yoktur. Çocuğunuzla aranızda bulunan güvenli bağa, güvenli ilişkiye zarar vermeden çocuğun davranışlarının topluma, kültüre, aileye göre kısıtlanmasıdır. Çocuklara da bunun sevgiyle ilgili olmadığını, onları hatalarıyla ve doğrularıyla koşulsuz sevdiğimizi anlattığımızda bunu daha iyi anlayacaklardır.
Sınır Koymanın Önemi nedir, Sınır Koymaya Neden İhtiyaç Duyarız?
Hiç bilmediğiniz bir yerde nerede olduğunuzu bilmeden, yol göstereniniz olmadan, bilgilenebileceğiniz hiçbir kaynak olmadan ilerleyebilmek çok zordur değil mi? Çocuklar da büyüdükleri hayata anlam vermek isterler. Dolayısıyla hayata geldikleri bu dünyada içinde bulundukları ailenin ve toplumun kurallarını bilmek, anlamlandırmak isterler. Kendisinden neler beklenildiğini, nerede durması gerektiğini, durmazsa sonuçlarının neler olabileceğini bilmek ve bunları deneyimlemek isterler. Hangi davranışı yapması gerektiğini öğrenmesi için ona yön gösteren işaret ve uyarılara ihtiyacı vardır. Yani hazırlandıkları hayatı keşfetmek isterler ve bu güvenli keşif sürecinde de sınırların olması önemlidir. Sınırları olmayan ya da belirsiz olan bu deneyimleme- keşif sürecinde sonuç her zaman zararsız olmayabileceği için sınırlarla daha güvenli bir çerçevede keşif alanı yaratılmış olur.
Bunun yanında çocuklar doğdukları andan itibaren çoğunlukla ihtiyaçları ebeveynleri tarafından giderilir. Konforlu ve korumalı bir yaşam içine alınır. Fakat bu konforlu-korumalı hayatta 3 yaşla birlikte sınırların varlığı ortaya çıkmazsa çocuk kendini çok rahat hissettiği, sevildiği bu sınırsız ortamdan yaşamın sınırlılıklar içindeki sorumluluklarına doğru yöneltmekte zorlanır.
Sınır Koymanın Yararları Nedir?
Aile içi kurallara uymalarını, işbirliğine açık olmalarını, sorumluluk kazanmalarını sağlar.
Sınırlar, çocukların çevresindekileri anlamlandırmasına, öğrenmesine yardımcı olur.
Sınırlar çevre tarafından beklenen davranışların tanımlanmasını sağlar.
Sınırlar, insanlarla olan ilişkileri belirler.
Öz denetim becerileri gelişir.
Seçim şansları olduklarını ama sonuçlarının getirdiği sorumlulukları da almak zorunda olduklarını bilirler.
Sınırlar, çocuğun gelişimi destekleyerek büyümesine yardımcı olur.
Sınırlar çocuğun fiziksel ve psikolojik güvenliğini sağlar.
Gelecekteki zorluklarla başa çıkabilme yeteneğini güçlendirir.
Neden Gereklidir?
Varlığı ve sınırları hakkında farkındalık geliştiren çocuklar kendilerini ve dış dünyayı daha kolay anlamlandırırlar. Çocuğa hangi davranışın riskli olduğunu, hangisinin güvenli olduğunu, davranışı gerçekleştirdiğinde karşısına hangi sonucun çıkacağını öğretir. Her çocuğun sağlıklı ve güvenli büyüyebilmesi için sınırlara ihtiyacı var. Gelişim dönemlerine özel sınırlar koymak onları güvende tutar.
Çocuğa Kural ve Sınır Koyarken Dikkat Edin
Sınırlar çocuğun yaşına ve içinde bulunduğu gelişim dönemine uygun olmalıdır.
3 yaşla birlikte sınırların varlığından söz edebiliriz.
Çocuğunuzun kafasının karışmaması ve sınırların onun için önemini yitirmemesi adına sınırlarda netlik ve süreklilik önemlidir.
Anlaşılır ve net kuralları anlamak ve uygulamak daha kolaydır. Diğer türlü ne istendiğini anlayamayabilir.
Kurallar her zaman geçerli olmalıdır çocuk ‘ daha önceden bozulmuştu şimdi de deneyebilirim’ dememelidir.
Sınırlar konusunda ebeveynler kendi içinde tutarlı olmalıdır. Çocuk anneye sorduğunda ‘evet’ babaya sorduğunda ‘hayır’ cevabıyla karşılaşmamalı. Sınırlarınız ve kurallarınız evinizin ortak kurallarıdır.
Çocuklar çok iyi gözlemcidirler ve model alırlar. Kurallar ve sınırlar anne ve baba için de geçerlidir ki böylece daha kolay içselleştirilir.
Ebeveynler kuralları beraber almalı ve aynı şekilde uygulamalı. Amacınız kurallarla dolu bir hayat yaratmak değil sizin için önemli ve olmazsa olmaz kuralları belirleyin.
Kurallar denildiğinde her şeye HAYIR demiyoruz. Sadece her şey EVET olmadığı gibi her şey HAYIR da değildir.
Kuralları önceden belirlemeniz ve çocuğunuzla hangi kuralın ne zaman geçerli olduğunu konuşmanız gerekir. Böylece anne babanın beklentileri karşılıksız kalmaz. Aile içinde ona da söz hakkının tanınması, kuralları benimsemesi için oldukça önemlidir.
Kural koyarken tehdit etmeyin. Temelde anlatmak istenilen sınırın varlığı ve sonucudur. Örneğin arkadaşına tekrar vurursan, seni parktan götürmek zorunda kalırım.
Çocuğuma Nasıl Sınır Koyabilirim?
Sınır Belirlerken;
1) Duygusunu görün ve yansıtın (seni anlıyorum)
2) Sınırı İfade Edin
3) Alternatif Seçenekler Hedefleyin
4. Son seçimleri ifade edin
Sınırda Seçenek Sunma Örnekleri
*Parkta arkadaşına vurmak isteyen bir çocuk
1. Öfkeli olduğunu ve arkadaşına vurmak istediğini biliyorum.
2. Arkadaşın vurmak için değil.
3. Toprağa vurabilirsin.
4. Arkadaşına vurmayı seçersen seni eve götürmemi seçmiş olursun.
Bahsedilen tüm bu bilgilere rağmen çocuğunuzla sınır çalışmalarınızda olumlu sonuç alamıyorsanız İsmer Aile Danışma Merkezi olarak kurumumuzdan veya herhangi bir uzmandan destek almanızı öneririz.