Disiplin uygulamaları toplumdan topluma, kültürden kültüre farklılık gösterir. Buna bir de ebeveynlerin kişilik yapılarından kaynaklanan farklılıklarda eklenince disiplin kalıpları çok çeşitlilik gösterir. Bunların bazıları olumlu iken bazıları olumsuz ya da yetersizdir. Genelde ailelerde gözlemlenen yetersiz ebeveyn disiplin örüntüleri aşağıdaki gibidir.
1.Bunların ilkinde düzenli, temiz ve uyumlu olmaya önem verilen, geleneklere uyulan, nazik, düzgün ve dikkatli olmayla ilgili kuralların olduğu çocukları erken yaşta katı, tutarlı bir disipline zorlayan aileler vardır. Evler genellikle düzenlidir, çocukların yeme içmeleri, oturup kalkmaları, konuşmaları ve susmaları bir kurala bağlanmıştır. Kurallar dışında hareket edemezler. Çocuklar kendi evi dışında bir evi ziyaret ettiklerinde bir şekeri yada tatlıyı kabul etmeden önce en az bir ya da iki kez reddetmek zorundadır. Ancak annesinin onayından sonra istediğini alabilir. Hatta ev sahibi annesinden izin vermesini ister. Çocuk arkadaşlarıyla birlikte olmak istediklerinde ona güzel ve eğlenceli zaman geçirmesini değil, uslu ve iyi bir çocuk olmasını istenir. Bu çocukların okul kıyafetleri kirlenmez ve saçları hep yeni taranmış gibidir. Bu tür disiplin sonunda titiz, inatçı diye nitelendirebileceğimiz gençler ortaya çıkar. İyi, çalışkan ve dikkatli öğrenciler olarak yetişirler. Oldukça geleneksel ve düzenli bir giyim tarzları vardır. Duygusallıktan çok mantıkları ön plandadır ve duygularını açıkça ifade etmemeyi öğrenmişlerdir. Gürültücü olmalarından çok sessiz olmaları tercih edildiği için sessizdirler.
2.Ebeveynlerin davranışları sürekli değişmektedir ya da anne ile babanın disiplin uygulamaları arasında tutarsızlık bulunur. Bu tür disiplinde otoritenin ve kullanılan disiplin kalıplarının tutarsız olduğu görülür. Örneğin baba çoğunlukla evden uzaktadır ve evi anne yönetir. Ebeveynler katı olma ile yumuşak olma arasında sürekli yer değiştirir. Çocuk kendisine uygulanan disiplinin geçici olduğunu diğer ebeveynin yakın bir zamanda onu kurtaracağını ya da onu üzen ebeveynin fikrini değiştireceğini düşünür. Birçok aile bu tutarsız disiplinden dolayı zarar görür ve bu ortamda büyüyen çocuklar endişeli kaygılı ve obsesif yetişkinler olurlar. Bu insanlar neyi doğru yapıp yapmadıkları konusunda net olamazlar ve kendilerine güvenmezler.
3.Diğer disiplin türünde her iki ebeveyn de aşırı rahat davranmaktadır. Çocuktan ya hiçbir şey beklenmez ya da çok az şey beklenir. Bunun sonucunda kendini yaptıklarından sorumlu hissetmeyen davranışlarının sorumluluğunu almayan bir çocuk yetişir. Bu çocuklardan sorumluluk duygusu ile hareket etmeleri beklenmediği için yararlı yetişkinler olamazlar. Bu kişiler her istediklerinin hemen karşılanmasını isterler bu durumdan dolayı da zarar görürler. Doyumlarını erteleyemedikleri ya da geciktiremedikleri için dünyayı kendi kişisel ihtiyaçlarını karşılamak için kullanırlar. Sürekli iş değiştirme ve onlardan talep edilenleri karşılamama ihtimali yüksektir.
4.Disiplinin diğer bir türü de her iki ebeveynin katı sert ve değişmez olduğu ailelerde görülür. Çocuklar üzerlerindeki aşırı talep nedeniyle sürekli savunma duyguları ve davranışları geliştirirler. Ebeveynlerini erişilmesi mümkün olmayan standartları nedeniyle kendilerini sürekli başarısız ve değersiz hissederler. Bu ortamda büyüyen çocuk kendisinin iyi bir insan olduğu ile ilgili çok az düşünce ve duyguya sahiptir. Bu kişiler hatalarını hemen kabul ederler, onlara iyi oldukları söylense bile kolay kolay inanmazlar. Kendi kapasitelerini küçük gördükleri için liderlikle ilgili riskleri üstlenmeyi göze alamazlar ve toplumdaki önemsiz rolleri üstlenmekle yetinirler.
5.Disiplinin bir başka türüde çocuğu ile yarışan ve onun başarılarından dolayı memnuniyet duymayan ebeveynlerdir. Örneğin ebeveynleri çocuktan iyi notlar iyi bir görünüş yada sporla ilgili başarı istemelerine rağmen çocuğun bir tartışmada son sözü söylemesine, maçlarda başarılı olmasına ya da çocuğun kendi düşüncesinin önemli olduğunu bilmesine izin vermeyebilirler. Çocuğunun kazanmasını istemesine rağmen onun en ufak bir hatasıyla acımasız bir şekilde alay edebilir. Bu tarz davranışlar en kötü anne baba tutumları arasında kabul edilir. Böyle bir çocuk ebeveynleri yanına gelince gerilebilir, babasının izlediği bir maçta topa dikkatsizce vurabilir ve ayakkabı bağını bile bağlayamayabilir. Bu tür disiplinle büyüyen genç insanlar zaman zaman iyi hizmet vermelerine karşın liderlikte önder olmaları istendiğinde yetersiz kalırlar.
6. Sonuncu disiplin türünde ise belirsizlik ve tanımlanamama vardır. Burada çocuk bilinçdışı olarak ebeveynin isteklerini yerine getirmeye teşvik edilir. Örneğin baba çocuktan bir şey ister ancak çocuğun zıddını yapmasından gizli bir haz alır. Kendisi çok katı kuralları olan bir evde yetişen ve görünüşte doğru davranmaya eğilimli olan bir baba oğlunun kendisinin yapamadığı şeyleri yapmasından, kurallara karşı gelmesinden gizli bir haz alır. Eğer baba kendi karşı çıkma çatışmalarını çözemediyse ‘benim oğlum sınıfın en kötü çocuğudur’ diyerek kendi kendisiyle gurur duyabilir. Çocuk babanın nasıl davranmasını istediğini söylemesi ve sessiz olmasını istemesine aldırmadan babasının bu tutumundan keyif aldığının mesajını alacaktır. Bazı kesimlerde özellikle erkek çocuk babaları oğullarının yaramazlıklarını dinlerken yalancıktan azarlayabilir ancak aldığı keyif dışarıdan bakınca anlaşılır. Bunun belki de en temel nedeni oğlunun tam bir erkek olarak davrandığına inanması ve bundan gurur duymasıdır. Erkek çocuğu olduğu için kendisini tam bir erkek olarak hissedip kendisi ile de gurur duyduğu söylenebilir.
Çocuğun olgun bir rehbere ve sevgi dolu bir desteğe olan gereksinimini en uygun kombinasyonu iyi bir şekilde gerçekleşmezse çocukluk dönemine ait kalıntıların izleri onun sorumluluk duygusu ile birlikte bağımsızlığını elde etmesini engeller. Ebeveynlerin ilk ve esas görevi çocuklarına doğru örnek olabilmektir, ahlaki yönden boşlukların olduğu yerde yüksek ahlaki standartların gelişmesini bekleyemeyiz. Çocuğuna sürekli sevgi ve yakınlık gösteren ve ona bağlı olan bir ebeveyn çocuğu tarafından örnek alınabilir.
İSMER Aile Danışma Merkezi olarak çocuk yetiştirme konusunda yaşadığınız sıkıntılarda, neyin doğru neyin yanlış olduğunu çözemediğiniz noktalarda uzman kadromuzla birlikte yanınızdayız.