Sevgili ebeveynler yaz bitti. Eylül ayının gelmesiyle birlikte okul sürecine, okul için hazırlıklara geçiş yapıldı. Çocuğunuzun daha önce hiç deneyimlemediği ve belki de ebeveyn olan sizlerin de daha önceden hiç deneyimlemediği, aileden sonra sosyalleşilen ortam olan okul süreci, okula uyum süreci başladı. Çocuğunuz artık evi dışında başka bir ortamda bulunarak bireyselleşmeye çalışmakta.
- Okul, toplumsal yaşantıya ilk adım atılan yer
Adaptasyon çocuğun yeni adım attığı ortam, ortamın normları ile kendi bulunduğu, alıştığı, geliştirdiği ortam arasında dengeyi sağlaması için gereken hassas bir süreçtir. Sadece okula yeni başlayan çocuklar için değil yeni bir okul dönemine başlayan çocuklar için de adaptasyon süreci zor geçebilmektedir. Tatil modundan okul moduna geçmek zor gelebilir ya da yeni bir kademeye geçmiş olan çocuğa arkadaş, öğretmen, ders değişiklikleri bile kaygı verebilir. Bu oldukça olağan bir durumdur.
Çocuklar okula yeni başlıyor olsalar da, bir tatil süreci sonrası geri dönüş yapıyorlarsa da adaptasyon sorunları yaşanabilmektedir. Ve bu normaldir fakat her çocuğun yeni bir duruma adapte olma süreci farklıdır. Bu durumda da kıyaslama doğru bir yaklaşım olmayacaktır.
- Her çocuğun okula uyum süreci farklılık gösterir.
Bazı çocuklar için oryantasyon-adaptasyon süreci yeterli gelirken bazı çocuklar için bu durum değişebilmektedir. En başından uyum sağlayamama ve belli etme yada uyum sağlamış gibi görünme ve sonrasında bazı davranışsal problemler gözlenebilir. Okula gitmek istememe, aileden uzaklaşmama, derslere odaklanamama, sosyal ilişki kurmaktan geri durma gibi adaptasyon problemleri görülebilmekte ve bu süreçler çocuğu olduğu kadar, öğretmenleri ve aileleri de çok zorlayabilmektedir.
Adapte olmakta zorlandığını nasıl anlayabilirsiniz?
- Fazla tepki gösterme veya hiç tepki göstermeme
- Kaygı bağırsak sistemlerini bozabilir
- Yeme ve uyku problemleri
Çocuğun okula adaptasyonda güçlük yaşamasını etkileyen etkenler;
- Aileye bağımlı, özgüveni düşük yetiştirilme
- Yanlış ebeveyn tutumları
- Herhangi bir gelişim geriliğine sahip olması
- Dikkat eksikliği, hiperaktivite gibi problemlerin olması
- Öğretmen tutumları
- Çocuklarda görülen en temel kaygılarından biri; anneden ayrılmaktır.
Ebeveyn tutumları çocuğun okul içi ve dışındaki tüm gelişim alanlarını doğrudan doğruya etkiler. Dolayısıyla ailede öne çıkan ebeveyn tutumları adaptasyon sürecini oldukça etkiler.
Okul yaşantısı öncesinde dikkat edilebilecek konularda;
- Birey olduğunu hissettirecek ortamlarda bulunmasını sağlama
- Çok fazla koruyucu tutumda olmama, yaşına uygun sorumluluklarla yetiştirme
- Okul hiçbir zaman ceza veya korku unsuru olarak kullanılmamalı
- Okula gitme veya devamlılığın her iki ebeveyn tarafından da tartışmaya açık olmadan gereklilik olarak ifade edilmesi. ( evet zorlanıyorsun görüyorum ama tatil bitti ve okula gitmemiz gerekiyor’
‘vücudumuzun beslenmeye ihtiyacı olduğu gibi aklının da beslenmeye ihtiyacı var. Onu besleyeceğin yer ise okul )
- Ebeveynlerin kendi okul dönemleri hakkında olumlu yaşantılardan bahsetmesi (eğlenceli anlar, arkadaşlıklar.. )
Çocuğun okula başlama kararıyla birlikte yalnızca çocuk değil anne, baba dahil olmak üzere birlikte adaptasyon sürecine başlanır. Adaptasyon sürecini kolaylaştırmak için, ebeveynlerin bu süreci doğru yönetebilmesi çok büyük bir önem arz etmektedir. Adaptasyonun kolay olması için önce aileler sakin olmalı ve şunlara dikkat etmelidir;
- Önce duygusal olarak siz kendinizi hazırlayın bu sürecin normal ve gelişimsel olduğunu kendinize hatırlatıp soğukkanlılıkla yaklaşın.
- Okullar açılmadan önceki 1 haftalık süreçte okul düzenine doğru ayarlamalar yapılmalı; yatma kalkma ve yemek saatleri, teknolojik alet kullanımı, bireysel vakit geçirme-evden kısa süreli uzaklaşma (özellikle hiç ayrı kalmadıysa )
- Okulla ilgili süreçlere çocuğu dahil etmek önemlidir. Örneğin hangi çantayı takacağı, hangi kalemi kullanacağı, hangi kitabı okumak istediği gibi temel konularda seçenekler arasında seçim yapmasına izin vermek işbirliğinde cesaretini arttırır.
- Okul öncesi gideceği ortam hakkında çocukları bilgilendirmek önemlidir. Okulu, öğretmeni hakkında çocuğunuzu bilgilendirin. Mümkünse okula ziyarete götürün. Böyle bir imkanınız yoksa öğretmeninden okulu, sınıfı gösteren eğlenceli bir video isteyebilirsiniz.
- Mümkünse öğretmeniyle öncesinde tanışmasını sağlayın. Kalabalık ortamda ilk ilişkinin kurulmasındansa birebir temas daha iyi olacaktır.
- Okulun oryantasyon sürecine hakim olun. Rehberlik birimiyle, çocuğunuzun sınıf öğretmeniyle iletişimde olun ve ortak paydada buluşun.
- Sizin duygularınız direkt çocuğa geçtiği için çocuğunuzun öğretmenine güvenin ve bunu çocuğunuza hissettirin.
- Okul çıkışı onu tam zamanında alacağınızı, ya da servise bineceğini, evde mutlaka karşılayacak bir yakınının olduğunu ona açıklayın. Özellikle kaygılı çocuk, güvende hissetmek ister, öngörülemez olaylarla karşılaşmak huzursuz hissettirir, bu sebeple annesinin evde kendisini karşılamayacağı düşüncesiyle okula gitmek istemeyebilir. Açıklamalarınızı net ve kısa şekilde yapın.
- Özellikle ilk haftalarda onu kaçta alacağınızı söylediyseniz o saatte kapıda olmak çok önemli.
- Çocuğunuz oryante olana kadar ona yakın bir yerde bulunun.
- Ayrılırken daha az zorlanacağı ebeveyninin okula alıp bırakmasına özen gösterin.
- Kavuşma ve ayrılık anları önemli, özel bir selamlaşma ve ayrılma ritüeli oluşturun. (şiir, şarkı, aranızda özel bir dans vs.)
- Bazı çocuklar ayrılma nesnesine ihtiyaç duyabilir; bir fotoğraf, bir oyuncak vb. bunlar duygu durumunu düzenlemede işe yarayabilen şeylerdir ve izin verilmelidir.
- Okula gitmek istemeyen, ağlayan çocuğunuza ‘Tamam, bugünlük gitmeyebilirsin’ demeyin onun yerine ‘Çok üzgün olduğunu görüyorum ama ben yanındayım’ söyleminde bulunun ve okula götürün. Tutarlı ve kararlı olun.
Ebeveynlik böyle durumlarda sabırlı olmayı gerektirmektedir. Bu süreç 1 ay sürebilmektedir, bu çocuklara da sabır göstermelisiniz ve onunla konuşmalısınız. Göstereceğiniz kararlılık, sabır, başladığı eğitim kurumuna gösterdiğiniz inanç ve güven çocuğun uyumunu kolaylaştıracaktır.
Okullar akademik olarak yoğun bir tempoyla okula başlarken başarılı bir akademik hayatın temeli için gerekli olan sosyal duygusal ihtiyaçları gözardı edebilmektedir. İsmer Aile Danışma Merkezi olarak çocuğunuzun kaygısı okul fobisine dönüşmeden sağlıklı bir adaptasyon süreci adına yazılanları dikkate almanızı önerir, Çocuklarınız ve sizler için güzel bir eğitim öğretim süreci dileriz.