OKB (TAKINTI) TÜRLERİ

Obsesif-kompülsif bozukluğu olan kişiler, kontrol edemedikleri yinelenen ve stres yaratan düşünceler, korkular veya görüntüler  (obsesyonlar) nedeniyle huzursuz olurlar. Bu düşüncelerin yarattığı anksiyete bazı rutinleri gerçekleştirme ihtiyacına (kompülsiyonlar) neden olur. Ülkemizde en sık görülen obsesyon ve kompulsiyon türleri aşağıdaki gibidir.

Bulaşma Obsesyonu ve Temizlik Kompulsiyonu

Kişinin bedeninin ve giysilerinin kir, mikrop, toz gibi etkenler; kimyasal maddeler, deterjanlar, zehirler ile idrar, gaita ve diğer beden salgıları ile bulaşacağına ilişkin takıntıları ve bu takıntıların yarattığı sıkıntıyı gidermek için yaptığı davranışlarıdır. Örneğin: Eve gelen misafirlerin dışarıdan mikrop taşıyacağı düşüncesiyle yedek kıyafet getirmeleri ve eve geldiklerinde kıyafet değiştirmesini isteme ya da evdeki tüm terlikleri onlar gittikten sonra çamaşır makinesine atma ve kapsamlı bir temizlik yapma.

Kişilerin bedenlerine ve elbiselerine değişik maddelerin bulaşacağı düşüncesi bulaş obsesyonu, ortaya çıkan sıkıntıyı gidermek için temizlik ve yıkanma davranışları yapmaları isekompulsiyonu oluşturmaktadır.

Kuşku Obsesyonu ve Kontrol Kompulsiyonu

En sık görülen obsesyon ve kompulsiyonlardandır. Kişi gaz ocağı, kapı, kilit gibi nesnelerin açık kalmış olabileceğinden, ütü vs. elektrikli aletlerin fişlerinin prizde takılı kalmış olabileceğinden kuşku duyar (Kuşku obsesyonu) ve emin olmak için tekrar tekrar kontrol etme gereksinimi duyar (Kontrol kompulsiyonu). Bu kuşku ve kontroller yaşamın birçok alanında kendini gösterebilirler.

Örneğin: Evden çıkarken kapıyı kitlediğinden emin olmayarak 2-3 kez dönerek kapıyı kitleyipkitlemediğini kontrol etme. Dışarı çıkmadan prizleri 4 kez kontrol etme ve fotoğrafını çekme.
Başkalarına zarar vereceği, elinde olmadan saldırgan davranışlarda bulunacağı şeklinde obsesyonlar, bazen elinde olmadan başkalarına rahatsızlık ya da zarar vereceği, ağzından hoş olmayacak sözler kaçıracağı şeklinde obsesyonlar olabilir.Örneğin: Kontrolümü kaybedip elimden bir kaza çıkar eşime çocuğuma zarar verir miyim şeklindeki düşünceleri

Cinsel içerikli obsesyonlar

OKB’li hastalarda kendine, yaşına, toplumdaki yerine hiç yakıştıramadığı bir biçimde, cinsel içerikli obsesyonlar bulunur. Örnek: Dini inançları güçlü olan bir kadın hastanın erkeklere ilişkin cinsel içerikli hayaller kurmaktan kendini alamaması, zihninden uzaklaştıramadığı için büyük rahatsızlık duyması. Bunları düşündüğü için kendine cezalar vermesi

Dini içerikli obsesyonlar

Özellikle dini inançları yoğun yaşayan toplum kesimlerinde sık görülen bir obsesyon türüdür. Kişi kendini inanç ve görüşlerine tam karşıt bir biçimde ve yoğun sıkıntı yaratacak şekilde dini içerikli takıntılı düşüncelerden kendini alıkoyamaz. Örnek: dini ibadetlerini tam olarak yerine getirdiğini ifade eden biri, namaz sırasında tam başını secdeye koyduğunda “Allah’ın varlığından kuşku duyma” şeklinde takıntılı düşünceler geldiğinden yakınması.

Simetri/Düzen obsesyon ve kompulsiyonları

Simetri gereksinimi ve düzen takıntıları sık görülen belirtilerdendir. Kişinin tüm yaşamında simetri gereksinimi ve düzen mevcuttur.  Örnek: Simetrik olmayan tablolardan, eşyalardan yoğun bir şekilde rahatsızlık duyma ve düzeltme ihtiyacı. Kütüphanede çalışan erkek hastanın kitapların her zaman büyükten küçüğe, kalından inceye belli bir düzen içinde olmasını istemesive bu yüzden günlük rutin işlerini aksatması.

Dokunma kompulsiyonları

Bazı OKB’li hastalar bazı davranışları yapmadan önce kendilerince önemsedikleri bir eşyaya dokunma gereksinimi duyarlar. Örnek: kadın hasta sabahları işine giderken vestiyerin yanında asılı duran ve üzerinde aile resmi bulunan tabloya dokunmadan çıkarsa, ailesini ilgilendiren olumsuz bir olay ile karşı karşıya kalabileceğinden endişe duyuyor, bazen geri dönüp yeniden dokunma gereksinimi hissediyor.

Sayma Kompulsiyonları

Bazı OKB’li hastalar herhangi bir günlük aktiviteyi belirli bir sayıya kadar saymadan yaparsa işlerinin iyi gitmeyecğini düşünerek sayma davranışında bulunurlar. Örnek: Ellerini her defasında sabunla 3 kere yıkamak aksi takdirde temizlenmediğine inanmak.

Biriktirme ve saklama  kompulsiyonları

Sık görülen kompulsiyon türüdür. Kişi “ileride gerekli olabilir” şeklinde bir düşünce ile gerekli olmayacak eşyaları biriktirebilir / saklayabilir. Örnek: içindeki bilgiler ileride lazım olur diye düşünerek gazeteleri saklamak.

Batıl itikatlar, uğurlu, uğursuz sayılar ve renkler

Çoğu kişinin kültürel özelliklerinin bir parçası olarak bazı inanışları, davranışları, uğurlu ya da uğursuz saydığı sayı ve renkleri olabilir.  Örneğin merdiven altından geçmemek, evden sağ ayakla çıkmak, yatağın sol tarafından kalkmamak

Bu tür inanışlar günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek, kısıtlayacak kadar sık ve yoğun ise o zaman hastalık düzeyinde değerlendirilebilir.