Dikkat eksikliği ve dikkat dağınıklığı birbirinden farklı mıdır? Dikkat eksikliği ve dikkat dağınıklığı aynı anlamda kullanılan fakat aynı anlama gelmeyen kavramlardır. Gündelik dilde sıkça birbirlerinin yerine kullanılırlar fakat birbirinden farklı sorunlardır. Sıklıkla karıştırılan “dikkat eksikliği” ve “dikkat dağınıklığı” kavramlarına bakalım.
Dikkat dağınıklığı her bireyin yaşayabileceği geçici bir durumdur. Herkesin zaman zaman gün içerisinde konsantrasyonunu kaybettiği, odaklanmakta zorluk yaşadığı olur. Fiilen veya zihnen bir işle meşgulken dikkati toplayıp tam konsantre olamama durumuna dikkat dağınıklığı denir. Dikkatin kolaylıkla başka bir şeye kaydığı bir durumu ifade eder. Bir görev üzerinde çalışılırken, dikkat kolaylıkla dağılarak diğer uyarıcılara veya düşüncelere kayabilir. Çevresel uyarıcıların yanı sıra stres, yorgunluk, sıkılmışlık veya endişe gibi duygusal faktörler dikkatin dağılmasına neden olabilir. Bir görevi tamamlanırken dikkat sürekli olarak başka şeylere kayabilir. Örneğin, bir kitap okunurken penceredeki kuşun sesine odaklanma veya bir konuşma sırasında içsel düşüncelere dalma gibi durumlar gözlemlenebilir.
Dikkatimizi dağıtan unsurlar 3 ana başlık altında özetlenebilir.
- Çevresel faktörler: Ortam ışığı, ses, hava vb.
- Fiziksel faktörler: 5 duyu organımızdan herhangi birinde –özellikle görme ve işitme- eksiklik/problem olması.
- Kişisel faktörler: Dikkat toplamayı öğrenememe (Bilimsel ve eğlenceli dikkat egzersizleri ile bu problemin büyük oranda üstesinden gelmek mümkün.
Dikkat dağınıklığı belirtileri,
- Çocuklarda ders sırasında dikkatini verememe, özellikle sevmediği derslerde tamamen odaklanamama olabilir.
- Yetişkin olan kişilerde bazı işlere odaklanamama sorunu, verimli ders çalışamama durumu aynı zamanda çocuklarda da olabilir.
- İlk kez görüşülen kişilerin isimlerini akılda tutamama durumu ve simasını ayırt edememe durumu.
- Önemsiz olan dış uyarılara karşı duyarlı olunma durumu dikkat dağınıklığı belirtileri arasındadır.
- Önemsiz dış uyarı durumlarına karşı aşırı bir şekilde duyarlı olunma durumu da dikkat dağınıklığı belirtileri olmaktadır.
- Ders çalışma sırasında konsantre olamama sorunu ve en küçük gürültü veya harekette dikkatin hemen kopması sorunu.
- Sınav olurken basit hatalar yapma ve bu gibi benzer durumlarda dikkat dağınıklığı sebepleri arasında bulunuyor.
Eğer bu durum bir bozukluktan kaynaklanmıyorsa, meditasyon, farkındalık pratiği ve dikkati artırmaya yönelik stratejik teknikler ile yönetilebilir.
Dikkat eksikliği ise biraz daha farklıdır. Belirtileri çok küçük yaştan itibaren gözlemlenen tanımlanmış bir bozukluktur. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile ilişkilendirilen bir durum olup, dikkatin bir göreve veya aktiviteye odaklanamamasını ifade eder. Genellikle nörolojik bozukluklar, özellikle DEHB, neden olabilir. Bu durumun nedenlerine genetik, doğumla ilgili komplikasyonlar, beyindeki yapısal değişiklikler ve çevresel faktörler dahil olabilir. Görevlere veya konuşmalara başlama güçlüğü, detaylarda hata yapma, organizasyon zorlukları, sürekli olarak şeyleri unutma gibi belirtilerle kendini gösterir.
Çocuklarda dikkat eksikliğinin yaygın göstergeleridir:
- Okulda ve evde işte veya oyun etkinliklerinde dikkat edilmesi zorluğu
- Bir görev için gereken oyuncaklar, kalemler, kitaplar ya da araçlar gibi şeyleri kaybetme ya da unutma
- Hareketsiz veya sürekli çaba gerektiren aktivitelerden kaçınır veya hoşlanmaz
- Düzensizdir ve ayrıntılara çok dikkat etmez
- Önceden planlama gerektiren görevlerde sorun yaşar
- Sürekli bir şeyler unutur ve kolayca dikkati dağılır
- Yönergeleri izlemez veya görevleri tamamlamaz, çoğu zaman tamamlanmamış bir etkinlikten diğerine atlar
- Birisi onunla konuşurken dinliyor gibi görünmez
- Ayrıntılara özen gösteremez, derslerde dikkatsizce yanlışlar yapar
- Günlük aktiviteler konusunda çok unutkandır
- Hayal kurmaya eğilimi vardır
- Talimatları nadiren dikkatli ve eksiksiz takip eder
- Sinir krizi atakları yaşar.
DEHB tanısı alanlara genellikle ilaç tedavisi, davranışçı terapi veya bu iki yaklaşımın kombinasyonu önerilir.
Bu iki kavram arasındaki en önemli fark, dikkat dağınıklığı çocuğun o dönemki ruh haline, içerisinde bulunduğu gelişim dönemine, ortama ve çevresel şartlara göre değişkenlik gösterebilirken, dikkat eksikliği probleminin tedavi edilmeden ortadan kalkmaması ve yaşamın bütün dönemlerinde etkili olmasıdır. Dikkat dağınıklığını uykusuzluğa bağlı performansın düşmesi, tam olarak kullanılamaması olarak görürken, daha dinç olunan bir günde kişinin performansı daha yüksek ve iyi olabilir. Yani durum değişkendir. Dikkat eksikliğinde ise uykudan, günden, durumdan bağımsız her zaman performans sorunları yaşanmaktadır.
Sizlerde çocuğunuzda dikkat dağınıklığı mı yoksa dikkat eksikliği mi olup olmadığı konusunda ikilemde kalıyorsanız ve bu durumla baş etmekte zorlanıyorsanız İsmer Aile Danışma merkezi olarak çocuk ergen birimimizle iletişime geçmenizi öneririz.