Kıskançlık herkeste bulunabilinen doğal bir duygudur. Sevilen bir kişinin veya nesnenin paylaşılması konusunda yaşanan sıkıntıyla birlikte gelen üzüntü ve öfkedir. Diğerinin sahip olduğu ilgiye, sevgiye, saygıya, onaya belki de bir nesneye kendinin de sahip olma isteğini hissettiren bir duygudur.
Çocuklar özellikle kardeşi olan çocuklarda sevgiyi paylaşmak sıkıntılı duygular doğurabilmektedir. Kardeş kıskançlığı doğal gelişimsel bir sorundur. Her duyguda olduğu gibi kıskançlıkta da aşırıya kaçılmadığı sürece problem yoktur. Duygunun yaşandığı şiddet bizler için önemlidir. Çocuk kıskançlığı davranışsal ya da bedenselleştirme boyutunda hangi seviyelere çıkarmıştır bu oldukça önemlidir. Anne ve babasının sevgisini, ilgisini diğeriyle paylaşmak; kardeşinden daha az sevildiğini hissetmek ona oldukça acı veriyor olabilir.. Çünkü her çocuk daha fazla onaylanmak, ilgi görmek ister.
İlk çocuk doğumdan itibaren ailenin ilgi odağı, ailenin tüm imkanlarına sahip gözbebeğidir. Her istediği yapılabilir, her an şımartılabilmektedir. Ama aileye ikinci bir çocuğun katılımıyla birlikte tahtını kaptırmışlık hissiyle karşılaşır. Statü kaybı yaşaması, sevgiyi-ilgiyi-zamanı, oyuncağını vb. bölüşmek zorunda kalır. Artık hayatının eskisi gibi olmayacağını anlamaya başlar.
Eve katılan küçük yeni üyenin ebeveynlerin odağının ve zamanının çoğunu aldığı düşünülünce çocuk tarafından kıskanılması normal karşılanmalıdır. Fakat ebeveynlerin yanlış tutumları bu süreci sorun haline dönüştürebilir.
Çocuklar ebeveynlerin tutumlarını gözlemler. Görmek istediği ilginin azalmaması için anne-babasını bir başkasıyla paylaşmak istemezler. Özellikle yaş farkı az olduğunda kıskançlık ihtimali daha da fazla olabilmektedir çünkü 3-4 yaşındaki bir çocukta yoğun ilgiye ihtiyaç duymaktadır.
Kardeş Kıskançlığı Belirtiler
- Sevgiyi sorgulamaya başlayabilirler. Gün içinde anne babaya kendisini sevip sevmediğini sorabilirler.
- Altını ıslatma, parmak emme gibi gerileme davranışları gözükebilir.
- Huzursuz bir görünümleri vardır
- Kimi zaman etraflarına ya da oyuncaklara karşı öfkeli davranırlar. Kendilerine ya da eşyalara yönelik saldırgan davranışlarda bulunabilir.
- Evden ayrılmak istemezler. Okula, ana okuluna ya da parka gitmek istemezler.
- Kardeşine olan duygularını bazen kızma vurma olarak gösterirken bazen de bu duyguyu bastırıp aşırı sevgi gösterebilirler.
Ebeveynlerin davranış şekli kardeş kıskançlığının önlenmesine veya gelişmesine neden olan en önemli etkenlerdendir.
Çocuk, bebek eve ilk geldiğinde onun nereden geldiğini anlamakta zorluk çekebilir. Hatta bazı küçük yaştaki çocuklardan ‘anne onu getirdiğin yere geri götür’ tarzında cümleler duyalabilmektedir. Böyle durumların yaşanmaması için çocuğunuzu bir kardeşi olacağı fikrine alıştırmanız gerekmektedir. Bunun için hamileliğinizi öğrendikten sonra çocuğunuza yavaş yavaş bir kardeşi olacağını söyleyin. Ve çocuğun bu bilgiyi başkasından değil anne ve baba olarak sizden öğrenmesine özen gösterin. Aileye yeni üyenin gelişi çocuğun gelişim dönemi özellikleri göz önünde bulundurularak anlatılmalıdır. Kardeşinin gelmesiyle birlikte hayatınızda, hayatında nelerin değişeceği yeni düzen ifade edilmeli. Örneğin küçük kardeşiyle birlikte eve insanların geleceği, ihtiyaçlarını karşılayamadığı için daha yoğun ilgi gösterileceğini ama bunların aynısını o doğduğunda da olduğu ifade edilmelidir.
Doğum zamanında da anne ve baba ortadan kaybolabilir ya da daha az görülebilir. Çocukta ihmal edildiği duygusu oluşmaması için annenin ve babanın hastanede olacağı, onunla kimin ilgileneceği bildirilmelidir.
Kardeş geldikten sonra onun zorlandığını gördüğünüzü ifade edin. Size sürekli ihtiyacı olan kardeşi sebebiyle gerçekleştiremediğiniz isteklerine başka nedenler bulmaya çalışın ki sürekli olarak ‘kardeşim yüzünden’ diye düşünmesini engelleyin. Kardeşine dokunmasına, ihtiyacının giderilmesinde yardımcı olamayacağını bilseniz de kontrollü bir şekilde sizi desteklemesine izin verin. Kardeşine karşı gösterdiği olumlu söz ve davranışları anında onaylayıcı cümlelerle destekleyin.
Bunları Yapmayın!
- Rekabetle birlikte hırs ve kıskançlık gelir. Çocuklarını karşılaştırmayın.
- Çocuklar arasında taraf tutmayın.
- Duygusal tehditlerden kaçının. Örneğin ‘ Beni üzmeye devam edersen kardeşini daha çok seveceğim.’
- İsteklerini karşılama ve ihtiyaç gidermede çocukların biricikliği konusunu göz ardı etmeyin.
Kardeş Kıskançlığını Azaltmada
- Ortak aile aktiviteleri ayarlayın.
- Olumsuz duyguları tanıyın, onu dinleyin.
- Hergün çocuğunuzla rutininize bir aktivite ekleyin.
- Anne-baba görev dağılımı yaparak iki tarafın da ilgi ihtiyacını karşılamaya çalışmalı.
İsmer Aile Danışma Merkezi olarak yukarıdaki önerileri dikkate almanın ailelerin sağlıklı bir şekilde büyümesine yardımcı olacağına inanıyoruz. Tüm bunlara rağmen bu süreçte zorlanıyorsanız ya da çocuğunuz da farklı davranışsal değişikliklerin olduğunu gözlemliyorsanız bir uzmandan yardım alınız.