Doğumdan itibaren insanda gelişimi gözlemlemek adına 3 gelişim alanındaki değişimler kontrol edilir. Gelişimin bu boyutlarında yapılması gerekenler belli ve daha çok konuşulurken gelişimin cinsel boyutu göz ardı edilmekte veya yok sayılmaktadır.
Çocuklarda cinsel gelişim, doğumdan itibaren başlar ve yaşa, gelişim dönemine göre farklı özellikler gösterir. Cinselliğin bireysel başlangıcı anne karnında döllenen yumurtaların cinsiyet hormonlarıyla buluşması itibariyle başlamaktadır. Bu buluşma esnasında hormonların sağlıklı bir şekilde buluşması kadın ya da erkek olarak sağlıklı cinsiyetin oluşumunun başlangıcıdır. Çocuk dünyaya geldiği andan itibaren sahip olduğu cinsiyet kimliği üzerinden, anne baba ve çevreninde etkisiyle ,cinsel kimliğini öğrenir ve cinsel kimliğine uygun davranışlar edinir. Burada hormonların normal bir şekilde çalışması da önemli bir etkendir.
Çocuğun cinsel gelişimini açıklamaya yönelik psikoseksüel gelişim aşamalarına göre yaşadığı fizyolojik ve psikolojik değişimleri en kapsayıcı şekilde ele alan görüş psikoanalitik kuramdır.
- 1-Oral Dönem:0-1
- Bebek, bulduğu her şeyi ağzına götürür, dünyayı ağız yoluyla tanır ve bundan haz alır.
- Cinselliğin ilk adımı olan anneyle kurulan tensel temas bebek için önemlidir.
- 2-Anal Dönem:1-3
- Haz ve ilgi dışkılama bölgesindedir.
- Çocuk, dışkı tutma ve bırakma davranışlarını yoğun olarak kullanır.
- Tuvalet eğitiminin ağır bastığı dönemdir.
- Çocuk, çıplak olmaktan ve merakla bedenine dokunmaktan hoşlanır.
3-Fallik Dönem: 4-6
- Cinsel kimlik gelişimi başlar.
- Erişkinlikteki cinsel hazza benzeyen uyarılmalar olur.
- Haz bölgesi cinsel bölgelerde, farkındalık arttı
4-Latans Dönem:7-11
- İlkokul dönemini kapsar.
- Çocuk önceki cinsel meraklarını ansızın unutur, cinsel konulara olan ilgi azalır.
- Okul ile birlikte enerji oyun ve öğrenmeye verilir.
- Cinsel roller sağlamlaşır, pekişir.
5-Genital Dönem:12-18
- Erinlik, ergenlik ve sonrası
- Çocuk kişiliğinden yetişkin kişiliğine geçiş
- Fallik dönem bu dönemi en fazla etkileyen dönemdir
Gelişim evrelerinden bir tanesi de cinsel kimliktir. Bunun ardından çocuğun
cinsel kimliği şekillenmeye başlar. Kişinin kendini belli bir cinsiyette algılayışına ve kabullenişine cinsel kimlik denir. Bir bebeğin cinsel kimlik gelişimindeki ilk adım dünyaya geldiği cinsel kimlik ve ailenin bunu kabullenmesiyle başlar. Daha anne karnındayken ebeveyn cinsiyetiyle ilgili beklentisi oluşur. Bu beklentilere göre hazırlıklar yapılmaya başlanır. Anne babanın çocuğun cinsiyetine göre beklediği davranışlar, tutumları cinsel kimlik gelişiminde önemli rol oynamaktadır.
Biyolojik cinsiyet; insanın erkek ya da kız olması.
Cinsel Kimlik; bedenini benliğini algılayışı, kabullenişi, duygu ve davranışlarında buna yönelişi.
Cinsel rol; kişinin diğerlerine erkek veya kız olduğunu göstermek için yaptığı her şeydir.
Cinsel gelişim süresince çocuğa yönelik tutumlar, 2-7 yaş arası ve ergenlikteki yaşantılar, uygun veya uygun olmayan cinsiyete yönelik davranışların toplum tarafından pekiştirilmesi ya da eleştirilmesi cinsel kimlik oluşumunu etkiler.
Cinsiyet Rolü İçin Ailenin Tutum ve Davranışları
Cinsiyet rolünün kazanılması, ilk çocuklukta başlamakta ve yaşam boyunca devam etmektedir. Cinsel kimliğin temelleri 3 yaşında yavaş yavaş oluşmaya başlamaktadır. Çocuk kız ve erkek ayrılığını fark etme incelemeye başlar, model alma ve ilk özdeşimlerle cinsel kimliğin gelişimi etkilenir.
Model alma ve özdeşim kurulacak kişilerin varlığı veya yokluğu cinsel kimliğin gelişiminde önemli bir etkendir. Anne baba ile özdeşim çocuğun cinsel kimlik kazanmasında önemlidir. Cinsel kimlikler çevre ile kurulan ilişki ile daha da pekişir.
Ailenin cinsel konulara yönelik tutumları da cinsel kimliği olumsuz etkileyebilir. Suçlamalar, aşırı kontrolcü yaklaşımlar, çocuğu uyarıcı ve kışkırtıcı davranışlar, mahremiyetin kalmaması, suçlamalar çekingenlik veya aşırı cinsel davranışlarla yüklü bir kimliğin gelişimine neden olabilir.
Dikkat Edilecekler;
- Çocuklar bedenlerine (cinsel organlarına) keşfe çıktıklarında onlara kızmayın, suçlamayın, ayıplamayın.
Bedenleri ve cinsel organları, cinsellik utanılacak, çekinilecek bir şey değil.
- Yaptıkları ya da söylediklerinden dolayı utandırmayın.
Küçük çocuklar de çevrede gördükleri cinsel içerikli bir şeyin taklidini yapabilirler. Siz onları komik bulabilirsiniz ama bu çocuk için utanç verici olabilir.
- Çocuğun cinsel içerikli davranışlarını başkalarına anlatmayın.
Anlatılması ve gülünmesi onu utandırır.
- Sadece merak ettiği için yaptığı davranışlara cinsel anlamlar yükleyerek abartmayın.
- Çocuğunuzun yanında başkalarının dış görünüşüyle dalga geçmeyin.
- Çocuğunuz cinsiyetiyle ilgili sınırlamalar koymayın. Kızlarla oynama, şu oyuncaklarla oynama …
- Bu dönemde artan sorular merak içerir. Soruları yanıtlarken yaşına ve gerçekliğe uygun olarak kısa, net cevabı verin.
Çocuğunuzun sizinle kuracağı sağlıklı ilişki, onun sağlıklı cinsel kimlik gelişimi ve sağlıklı bir bireysel kimlik gelişimine neden olacaktır. İsmer Aile Danışma merkezi olarak bu dönemde cinsellikle alakalı gelen sorular ve davranışların sıklığından ve saplantı halinden şüphelendiğinizde çocuk ergen birimimizden destek almanızı öneririz.