Boşanma çocuklar için risk taşıyan olaylardan bir tanesidir. Her yaş ve her çocuk için geçerlidir. Hangi çocuk anne ve babanın olduğu mutlu bir evde büyümek istemez ki?
Ancak evin içinde huzursuzluk varsa, anne baba arasındaki sevgi bitmişse, evlilik sürdürülemiyorsa hele de şiddet varsa bu durum çocuğu da olumsuz etkileyeceği için evliliklerin sonlandırılması söz konusu olur. Böyle bir ortamda çocuğun sağlıklı büyümesinin imkanı da yoktur. Nasıl ki evlilikler çocuk için yapılmıyorsa, evliliği sürdürme ve evliliği sonlandırma sorumluluğu da çocuğa verilemez.
Evlilik ne kadar kötü gitse de ayrılık kararı çocukları yaralar. Boşanma çocuklar için bir travmadır. Bu kararın çocukta travmatik etkiler bırakmaması için ebeveynlerin bunu çocuğa nasıl açıklayacaklarını iyi bilmesi gerekir. Çocuğun gelişimi açısından boşanma kararı alınırken de, alındıktan sonra da çocuğun ruh sağlığının korunması önemlidir.
Çocuklar bu durumdan nasıl etkilenir?
Boşanma sonrası birçok çocuk sosyal açıdan uyumsuz davranışlar,
Suçluluk duyguları,
Öfke kontrol problemleri,
İtaatsizlik,
Kaygı sorunları,
Depresyon,
Akademik başarı sorunları,
İçe kapanma,
Bebeksileşme, altına kaçırma anneye daha bağımlı davranışlar, birlikte yatmak istemek, uygunsuz tutturma
Ebeveynlerden birine cephe alma,
Uyku ve iştahta bozulmalar
Okula uyum ve otorite ile çatışma gibi sorunlar yaşayabilmektedir.
Çocuk boşanma sürecinde kendini mutsuz, isteksiz ve karamsar hissedebilir, sosyalleşmeden kaçınabilir, değersizlik düşüncelerine kapılabilir ve kendini suçlama eğilimleri gösterebilmektedir. Depresif duygu durumu ve içe çekilme bu süreçte çocuklarda en çok görülen psikolojik rahatsızlıklardır. Boşanmanın üzerinden belli bir süreç de geçse çoğu çocukta öfke ve stresle baş etmede problemler yaşanmaktadır. Genellikle, çocuğun tepkisi ebeveynlerin tepkisine bağlıdır. Çocukların sizi daha az öfkeli, kafası karışık ve stresli görmesi onların bu durumla baş edebilmesini kolaylaştıracaktır.
3-5 yaş arası çocukların tepkileri;
- Bu karmaşık süreci anlamlandırmaları daha zor olduğu için durumun kendilerinden kaynaklandığına inanabilirler.
- Terkedilme korkusu geliştirebilirler ve yanından ayrılma durumlarında bile öfke ve ağlama krizleri gösterebilirler.
- Korku ve güvensizlikten ötürü gelişimsel olarak gerileme hareketleri gösterebilirler parmak emme, alt ıslatma gibi..
- Çok daha fazla soru sorabilirler net ve kısa cevaplar verilmelidir.
- Korku ve güvensizlik duyguları yaşayan çocuk için duygusal açılımlara izin vermek bunun için de onunla bol bol oyun oynamak gerekir.
6-11 yaş arası çocukların tepkileri;
- Boşanmayı daha iyi kavrayabilecek bir yaş dilimidir. Sonrasında oluşan duygularını ifade edebilir, daha sert tepkiler gösterebilir. Yaş büyüdükçe öfke ve depresif durumlar artar. İçe kapanabilir, ebeveynleriyle hiç konuşmamayı tercih edebilirler.
- Baş ve karın ağrıları, kabuslar, iştah kaybı, uyku düzeninde bozulmalar gibi değişiklikler gözlemlenebilir.
Ergenlik dönemindeki birçok çocuk durumu tam olarak algılıyor olmalarına rağmen anne babanın boşanma sürecindeki tavırları sunuş şekillerindeki hatalar nedeniyle, ergenlikte zaten var olan duygusal problemler daha da şiddetlenir.
Peki boşanma kararı almış aileler bu kararı çocuklarına nasıl aktarabilirler. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?
Birbirinizden boşanıyorsunuz
Unutmayın ki sadece eş rolünüzü bitiriyorsunuz. Anne babalık rolleriniz devam etmektedir. Çocuğunuzun iyiliği için birey olarak hala birbirinize değer vermelisiniz. Çocuğunuza neden boşandığınızı açıklamalısınız aksi halde boşanma sebebi olarak kendisini görebilir.
Olumsuz duyguları yansıtmamak
Eşlerin birbirlerine, birbirlerinin ailelerine olan olumsuz duyguları olabilir. Veya boşandığınız için evliliğinizi bitirmekle ilgili öfkeli veya üzgün olabilirsiniz. Bu olumsuz duygular çocuğa yansıtılmamalıdır. Çocuğun da bu olumsuz yaşantıdan fazlasıyla etkilenmesine neden olur. Yaşananlar eşler arasındadır. Hiçbir çocuk annesi/babası ve aileleri hakkında kötü sözler duymak istemez. Bu gibi durumlarla karşı karşıya kalan çocukta değersizlik ve güvensizlik oluşur. Anne babaların birbirlerini suçlamadan konuşmaları, boşanmanın ortak verilen bir karar olduğunun söylenmesi çocuğun kaygısını azaltacaktır.
Kesin kararlar
Fiziksel olarak ayrılık kararı netleştiği, zaman olarak yaklaştığı zaman çocuğunuzla konuşmak için hazırlanın. Diğer türlü daha fazla endişelenecek ve ayrılığın gerçekleşmemesi için uğraşmaya çalışacaktır.
Hazırlık yapmak
Eşler öncesinde bu kararı çocuğa nasıl açıklayacakları, kimin neyi söyleyeceği ve ne kadar konuşacakları konusunda bir anlaşma yapmalılar.
Güvenli alanı
Çocuğunuzun kendini güvende hissettiği bir alanda ( odası veya evin içinde herhangi bir oda olabilir) karar açıklanmalıdır. Çocuğun hassasiyet durumuna göre, eğer ki açıklandığı ortamdan sürekli olarak etkilenecek bir kişilikte ise bir daha uğramayacağı bir mekanda durumu açıklayabilirsiniz.
Birlikte açıklamak
Boşanmaya kesin olarak karar verdikten sonra bu kararınızı çocuğunuza anne baba olarak birlikte açıklamalısınız. İkinizde yeteri kadar söze girmelisiniz yoksa çocuk söz almayan tarafın aslında boşanmak istemediğini düşünebilir.
Eğer iki ebeveynin haberi birlikte verme imkanı bulunamıyorsa, orada bulunmayan ebeveynin en kısa zamanda çocuğu arayarak ya da çocuğa mektup yazarak bu durumu açıklaması önemlidir.
Tüm kardeşlere aynı anda açıklamak
Bütün çocuklara aynı anda boşanma kararı açıklanmalıdır ki birbirlerine destek olabilsinler. Eğer büyük çocuğun daha detaylı bir anlatıma ihtiyacı varsa onunla başka bir zamanda ayrı konuşulmalıdır.
Açık olmak
Durumu dürüst bir şekilde açıklamanız, yalan söylememeniz, bahaneler üretmemeniz ve olmayacak sözler vermemeniz gerekir. Konuşmaya net bir şekilde ”Biz beraber mutlu bir şekilde yaşamıyorduk o yüzden de kolay bir karar değil ama boşanıp ayrı evlerde yaşamamızın daha iyi olacağını düşündük, ama ikimiz de sizi sevemeye ve anne babanız olmaya devam edeceğiz” gibi bir cümle söyleyerek başlayabilirsiniz.
Boşanma kararını açıklarken 3 amacınız var;
- Seni/sizi hala seveceğiz!
- Bu durumdan sen/siz sorumlu değilsiniz!
- Yaşam stili hakkındaki değişimler ve evden ayrılan ebeveynle görüşmeler hakkında çocuğu bilgilendirmek (Kiminle ve nerede yaşayacakları, diğer ebeveynin nerede olacağını, hangi ebeveynle ne kadar zaman geçirecekleri)
Anneyi de babayı da eşit miktarda görebileceği güvencesi verilmelidir. Yaşamında nelerin aynı kalacağı çocuğa anlatılmalıdır.. “Yine aynı okulda, aynı sınıfta okuyacaksın.” gibi…
Boşanma sonrası ölçülü ilişki
Boşanma sürecinde eşler arası tartışmalar, sözel fiziksel şiddet durumları nasıl ki çocuğun psikolojik sağlığına zarar veriyorsa; eşlerin hiç ayrılmamış gibi çok samimi olmaları, çok sık görüşmeleri ya da beraber tatile gitmeleri gibi durumları da çocukta kafa karışıklığına sebep olur.
Tüm bahsedilenler çocuğun ruh sağlığı gelişimi için çok önemlidir. Unutmayalım ki olumsuz yaşantılardan çocuğun sadece ruh sağlığı değil, beden sağlığı da etkilenir. Yani çocuk boşanma sürecinde her koşulda travma yaşayabilir ancak ebeveynlerin görevi çocuklarını yaşanabilecek en ufak bir travma ihtimalinden koruyabilmektir. İsmer Aile Danışma Merkezi olarak boşanma sürecinin olumsuz etkilerinden korunmak isteyen ebeveynlerin çocuk ve aile terapistine başvurmayı asla ihmal etmemeleri gerektiğini önemle vurgularız.